تحلیل عملکرد و کارایی نیمکت های شهری با تاکید بر کیفیت زیستی فضاهای عمومی و معابر شهری (مطالعه موردی: منطقه یک شهر شیراز)

با افزایش جمعیت و روند شهرنشینی، توجه به کیفیت زیستی و کارایی فضاهای عمومی شهری اهمیت ویژهای یافته است. نیمکت های شهری به عنوان یکی از اجزای کلیدی مبلمان شهری، نقش مهمی در تامین آسایش، ایجاد امکان استراحت و تقویت کیفیت زیستی فضاهای شهری دارند. این تحقیق با هدف تحلیل عملکردی نیمکت های شهری در منطقه یک شیراز، بر پایه استفاده از فناوری سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) انجام شد. جامعه آماری شامل ۶۵۰ عدد نیمکت است که در معابر و فضاهای عمومی این منطقه شناسایی و مورد پایش قرار گرفتند. دو مولفه اصلی شامل «نوع عملکرد» (ضروری یا غیرضروری) و «میزان استفاده» (زیاد، متوسط، کم) به طور میدانی و با ثبت مختصات مکانی (UTM) جمع آوری شد. آنالیز داده ها نشان داد ۲۴ درصد از نیمکت ها غیرضروری شناسایی شدند و ۳۳ درصد آنها میزان استفاده کمی داشتند؛ به عبارتی بیش از یک سوم نیمکت ها محافظت شده و در مواضع مناسبی نصب نشده اند. همچنین، پراکندگی نامتناسب و جانمایی نامطلوب نیمکت ها در برخی معابر، سبب بروز اختلال در کیفیت بصری و عملکردی فضاهای شهری شده است. این وضعیت تاثیر منفی بر کیفیت زیستی منطقه داشته و مشکلاتی از جمله آلودگی بصری و کاهش رضایت شهروندان را ایجاد کرده است. نتایج نشان می دهد که فقدان برنامه ریزی دقیق و منسجم در مدیریت مبلمان شهری، همراه با عدم بهینه سازی مکانیابی و عدم استفاده موثر از فناوری GIS در پایش و نظارت، چالش های اساسی حوزه مبلمان شهری منطقه یک را رقم زده است. بر این اساس، استفاده گسترده تر از GIS برای به روزرسانی دقیق و مدون داده ها در کنار تدوین سیاست های بهینه سازی عملکرد نیمکت ها، برای افزایش کارایی، زیبایی و شادی بخشی به فضاهای شهری توصیه می شود. این پژوهش در نهایت بر ضرورت برنامه ریزی دقیق تر، اصلاح جانمایی و بهره گیری از فناوری های نوین تاکید دارد تا ضمن کاهش هزینه های نگهداری، کیفیت زیستی فضاهای عمومی ارتقا یافته و رضایت عمومی بهبود یابد.

کلیدواژه ها:

نیمکت های شهری ، کیفیت زیست پذیری ، GIS ، برنامه ریزی فضایی ، منطقه یک شیراز