ارزیابی کارایی سیستم بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد شهرداری اراک با رویکرد حسابداری مشترک: تحلیلی از منظر اقتصاد مدیریت و حکمرانی عملکردمحور

بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد (Performance-Based Budgeting - PBB) به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای اصلاحات مالی در بخش عمومی، در سال های اخیر در شهرداری های ایران مورد توجه قرار گرفته است. این سیستم با تمرکز بر ارتباط بین منابع اختصاص یافته و نتایج حاصل شده، در پی ارتقای کارایی، شفافیت و پاسخگویی است. با این حال، تجربه نشان داده است که اجرای موثر PBB مستلزم دسترسی به اطلاعات دقیق، قابل مقایسه و به موقع است که اغلب در ساختارهای سنتی حسابداری دولتی فراهم نیست. در این راستا، اصول حسابداری مشترک—با تاکید بر هزینه یابی دقیق، تحلیل سودآوری و گزارش دهی مبتنی بر شاخص—می تواند زیرساخت لازم برای بودجه ریزی عملکردمحور را فراهم کند. این پژوهش با رویکرد ترکیبی (کمی-کیفی) و با استفاده از روش مطالعه موردی، به ارزیابی کارایی سیستم بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد شهرداری اراک با رویکرد حسابداری مشترک می پردازد. داده ها از طریق تحلیل گزارش های بودجه ای سه ساله (۱۴۰۱–۱۴۰۳)، پرسشنامه های توزیع شده بین ۷۸ نفر از کارشناسان و مدیران، و مصاحبه های عمیق با ۱۱ نفر از ذینفعان کلیدی جمع آوری شد. یافته های پژوهش نشان می دهد که اگرچه شهرداری اراک از سال ۱۴۰۰ رسمیت PBB را در ساختار بودجه ریزی خود پذیرفته است، اما کارایی واقعی این سیستم پایین است. دلیل اصلی این ضعف، عدم دسترسی به اطلاعات عملیاتی دقیق است که ریشه در عدم بهره گیری از اصول حسابداری مشترک دارد. در مقابل، واحدهایی که به صورت آزمایشی از ابزارهایی مانند هزینه یابی فعالیت محور (ABC) و شاخص های کلیدی عملکرد (KPIs) استفاده کرده اند (مانند سازمان پارکینگ هوشمند)، عملکرد بودجه ای به مراتب بهتری داشته اند. در نهایت، پژوهش حاضر پیشنهاد می کند که شهرداری اراک با ایجاد «چارچوب یکپارچه بودجه ریزی عملکردمحور» که در آن اصول حسابداری مشترک به عنوان موتور محرکه اطلاعاتی عمل کند، بتواند کارایی سیستم PBB خود را ارتقا دهد. این رویکرد نه تنها به بهبود تخصیص منابع کمک می کند، بلکه زمینه ساز تحول در فرهنگ مدیریت شهری خواهد بود.

کلیدواژه ها:

بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد ، حسابداری مشترک ، شهرداری اراک ، هزینه یابی فعالیت محور ، شاخص های کلیدی عملکرد ، کارایی مالی ، حکمرانی عملکردمحور ، اقتصاد مدیریت ، سیستم اطلاعات مدیریتی