بازتعریف مفهوم حریم خصوصی و انعطاف پذیری در پلان مسکن مدرن ایرانی؛ تحلیلی بر اساس سبک زندگی خانواده های امروزی

تحولات اجتماعی-فرهنگی دهه های اخیر در ایران، تغییرات عمیقی در سبک زندگی و ساختار خانواده های ایرانی ایجاد کرده است. این تحولات، در تقابل با الگوهای ثابت و سنتی طراحی مسکن قرار گرفته و ضرورت بازنگری در مفاهیم اساسی طراحی پلان مسکن را آشکار ساخته است. این پژوهش با هدف بازتعریف دو مفهوم کلیدی حریم خصوصی و انعطاف پذیری در پلان مسکن مدرن ایرانی و تبیین ارتباط آن با سبک زندگی خانواده های امروزی انجام شده است. روش تحقیق، کیفی و مبتنی بر راهبرد تحلیل مضمون است که با بررسی نظام مند ادبیات علمی معتبر در حوزه های معماری، روانشناسی محیط، مطالعات خانواده و جامعه شناسی شهری انجام پذیرفته است. یافته ها نشان می دهد که مفهوم حریم خصوصی در مسکن ایرانی امروز، از الگوی سلسله مراتبی و ثابت گذشته فراتر رفته و به مفهومی پویا، چندلایه و زمینه گرا تبدیل شده است که نیازمند تمهیدات طراحی هوشمندانه تری است. همچنین، انعطاف پذیری به عنوان راهبردی ضروری برای پاسخگویی به تغییرات مستمر نیازهای خانوار شناسایی شد که در سطوح مختلف کالبدی، فضایی و عملکردی عمل می کند. این پژوهش چارچوبی مفهومی مشتمل بر پنج مضمون اصلی ارائه می دهد: ۱) دگردیسی سبک زندگی و تاثیر آن بر الگوهای فضایی، ۲) بازتعریف حریم خصوصی به عنوان مفهومی پویا و رابطه مند، ۳) انعطاف پذیری به مثابه راهبرد پاسخگویی به تغییرات، ۴) تلفیق فضای داخلی و خارجی به عنوان بستری برای تحقق پویایی فضایی، و ۵) نقش فناوری در شکل دهی به حریم و انعطاف پذیری. این مقاله نتیجه می گیرد که طراحی مسکن معاصر ایرانی تنها با اتکا به الگوهای گذشته ناکارآمد است و نیازمند درکی نوین از مفاهیم حریم و انعطاف پذیری است که همسو با واقعیات سبک زندگی خانواده های امروز باشد.

کلیدواژه ها:

حریم خصوصی ، انعطاف پذیری ، پلان مسکن ایرانی ، سبک زندگی ، خانواده امروزی ، طراحی مسکن