بررسی تطبیقی سیستم حسابداری مشترک با الزامات حسابداری دولتی در شهرداری اراک: تحلیلی از منظر نظریه ها، استانداردها و کارکردهای عملیاتی

در دهه های اخیر، تحولات گسترده ای در حوزه حکمرانی شهری و مدیریت منابع عمومی رخ داده است که منجر به بازنگری در ساختارهای سنتی حسابداری دولتی شده است. در این میان، شهرداری ها—به عنوان نهادهای کلیدی در ارائه خدمات عمومی و مدیریت دارایی های شهری—درگیر چالش هایی هستند که مستلزم بازنگری در سیستم های اطلاعاتی و مالی آن هاست. یکی از رویکردهای مطرح شده، بهره گیری از اصول و مفاهیم حسابداری مشترک (Commercial Accounting) در محیط های دولتی است. این پژوهش با رویکرد کیفیتحلیلی و با استفاده از روش مطالعه موردی، به بررسی تطبیقی سیستم حسابداری مشترک با الزامات قانونی، فنی و مفهومی حسابداری دولتی در شهرداری اراک می پردازد. داده ها از طریق تحلیل اسناد مالی (گزارش های سالانه، دفاتر کل، سند های بودجه ای)، مصاحبه های عمیق با ۱۲ نفر از خبرگان مالی، حسابرسی و برنامه ریزی شهرداری اراک، و همچنین بررسی استانداردهای حسابداری دولتی جمهوری اسلامی ایران و چارچوب های بین المللی حسابداری جمع آوری شد. یافته های پژوهش نشان می دهد که اگرچه اهداف بنیادین حسابداری مشترک (که بر سودآوری، کارایی، رقابت پذیری و تصمیم گیری سرمایه گذاری متمرکز است) با اهداف حسابداری دولتی (که بر پاسخگویی، عدالت توزیعی، کنترل بودجه ای و شفافیت عمومی استوار است) هم راستا نیستند، اما در سطح ابزارهای فنی—مانند هزینه یابی فعالیت محور (ABC)، تحلیل حساسیت مالی، مدیریت عملکرد مبتنی بر شاخص (KPI)، و گزارش دهی داخلی—همپوشانی های معناداری وجود دارد. با این حال، اجرای کورکورانه اصول حسابداری مشترک در شهرداری اراک بدون در نظر گرفتن ماهیت غیرسودآور، الزامات قانونی و ماموریت های عمومی این نهاد، نه تنها موثر نخواهد بود، بلکه ممکن است به اختلال در سیستم های نظارتی و گزارش دهی رسمی منجر شود. در نتیجه، پژوهش حاضر پیشنهاد یک چارچوب ترکیبی هوشمند حسابداری (Intelligent Hybrid Accounting Framework) را مطرح می کند که در آن، سیستم حسابداری دولتی به عنوان لایه اصلی گزارش دهی خارجی حفظ شده و سیستم حسابداری مشترک به عنوان لایه داخلی برای تصمیم گیری های مدیریتی و بهبود عملکرد واحدهای درآمدزا به کار گرفته می شود. این رویکرد می تواند الگویی نوین برای شهرداری های متوسط مقیاس در ایران باشد.

کلیدواژه ها:

حسابداری دولتی ، حسابداری مشترک ، شهرداری اراک ، سیستم ترکیبی حسابداری ، هزینه یابی فعالیت محور ، شفافیت مالی ، پاسخگویی عمومی ، استانداردهای گزارش دهی مالی ، مدیریت عملکرد شهری ، چارچوب ترکیبی هوشمند