شاخص های مکانی و جغرافیایی موثر بر موفقیت پارک های علم و فناوری: مدل طراحی معماری برای تسهیل نوآوری

پارک های علم و فناوری در دهه های اخیر به عنوان پل ارتباطی فعال میان دانشگاه، صنعت و جامعه، نقشی بسیار حیاتی در فرایند تولید و انتقال دانش، تجاری سازی فناوری و توسعه منطقه ای ایفا کرده اند. افزایش جمعیت جوان کشور و شتاب جهانی تحول تکنولوژیک، ضرورت بازآفرینی ساختارهای فضای نوآوری را بیش از گذشته مطرح ساخته است. موفقیت پارک های علم و فناوری به عوامل متعددی وابسته است که مهم ترین آن ها شاخص های مکانی و جغرافیایی، زیرساخت های شهری، دسترسی به منابع انسانی متخصص، ارتباط با مراکز علمی، شرایط زیست محیطی و زمینه فرهنگی-تاریخی منطقه است. این پژوهش، بر پایه رویکرد زمینه گرایی در معماری و با بهره گیری از داده های اسنادی، میدانی و تطبیقی، با هدف شناسایی، تحلیل و مدل سازی شاخص های مکانی-جغرافیایی موثر بر موفقیت پارک های علم و فناوری انجام گرفته است. مطالعه موردی شهر اصفهان به عنوان مرکز مهم علمی، صنعتی و تاریخی کشور، بستری مناسب برای آزمون این مدل ارائه می دهد. پس از واکاوی ادبیات نظری ملی و بین المللی و تحلیل تطبیقی نمونه های موفق داخلی و جهانی، چارچوبی بومی و زمینه گرا برای طراحی معماری پارک، به هدف بهبود تعامل دانشگاه و صنعت، تسهیل نوآوری، جذب شرکت های دانش بنیان و ارتقای پایداری اقتصادی-اجتماعی ارائه گردید. یافته های پژوهش تایید می کند که گزینش مکان بر اساس شاخص هایی چون مجاورت دانشگاه و مراکز پژوهشی، زیرساخت حمل ونقل، دسترسی به خدمات شهری، وجود بازار و جمعیت جوان فعال، ابزار اصلی موفقیت پارک ها است؛ همچنین، پیاده سازی معماری منعطف و زمینه گرا متناسب با بستر زیستی و تاریخی شهر، نقدا کارکرد فضای نوآوری را ارتقا داده و تعلق محیطی در ساکنان پارک را افزایش می دهد. الگوی نهایی، تلفیق نیازهای مکانی، اصول معماری زمینه گرا و داده های اقلیمی-اجتماعی اصفهان را پیشنهاد می کند که قابلیت تکثیر و انطباق در سایر مناطق کشور را نیز داراست. این مقاله با تحلیل یافته ها و مدل پیشنهادی، پیشنهادهای اجرایی برای معماران، مدیران شهری و طراحان پارک های علم و فناوری ارائه می دهد.

کلیدواژه ها:

پارک علم و فناوری ، شاخص مکانی و جغرافیایی ، معماری زمینه گرا ، نوآوری ، شهر اصفهان ، طراحی محیطی