معرفی شخصیت ادبی: شناختی تحقیقی یا برساختی گفتمانی؟

مورخان و منتقدان ادبی سهم بسیاری در آگاهی مخاطبان از شخصیتهای ادبی دارند. یکی از راهکارهای معرفی شخصیتها، کاربرد القاب و عناوین برای آنهاست. تبارشناسی لقبسازی و عنوانبندی، نشان میدهد اینگونه معرفیها، کارکرد گفتمانی دارند. نمایندگان و پیروان گفتمانها برای تثبیت معنا و گسترش گفتمان، شخصیتهایی را به فضای گفتمانی موردنظرشان فرامیخوانند و آنها را آنگونه که میخواهند معرفی میکنند. نقطه عزیمت پژوهش حاضر، معرفی تکبعدی شخصیتهای ادبی است که وجه گفتمانی یافتهاند. پرسش اصلی پژوهش این است که نمایندگان و پیروان گفتمانها از چه تمهیداتی در تحدید تکبعدی معرفی شخصیتهای ادبی استفاده میکنند؟ سوال دیگری که در پی پرسش نخست، مطرح میشود این است که چه راهکارهایی برای برونرفت از تنگنای معرفی گفتمانی شخصیتهای ادبی وجود دارد؟ برای پاسخ به این پرسشها از نظریه تحلیل گفتمان و برساختگرایی استفاده کردیم. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که گفتمانها صرفا معرف بعد محدود و مشخصی از شخصیتهای ادبی هستند و برای رسیدن به این مقصود، بخشهایی را از آثار ایشان برمیگزیند که در راستای اغراض همان گفتمان باشد و آنها را بهگونهای معرفی میکنند که از پیکره متنی برگزیده برمیآید. درنظر گرفتن «نظم گفتمانی» و «پازل شخصیت ادبی» براساس منابع گوناگون و نگرش آزاد و همهجانبه به تمام آثار یک شاعر/ نویسنده میتواند مبنایی برای اصالت در شناخت تحقیقی شخصیتهای ادبی باشد.

کلیدواژه ها:

شخصیت ادبی ، تحلیل گفتمان ، برساخت& rlm ، گرایی