نقش آموزش عاطفی-اجتماعی در کاهش پرخاشگری و افزایش همدلی در دانش آموزان ابتدایی

این پژوهش به بررسی نقش آموزش عاطفی–اجتماعی (SEL) در کاهش پرخاشگری و افزایش همدلی دانش آموزان ابتدایی می پردازد. با تکیه بر چارچوب پنج گانه ی شایستگی های SEL و نظریه های پردازش اطلاعات اجتماعی و یادگیری اجتماعی، یک مداخله ی کلاس محور سبک وزن طراحی شد که طی ۱۰ هفته و در جلسات هفتگی ۳۰ تا ۴۵ دقیقه ای به همراه روتین های روزانه ۲ تا ۵ دقیقه ای اجرا گردید. عناصر کلیدی مداخله شامل چک این هیجانی، آموزش واژگان هیجانی، تمرین های کوتاه خودتنظیمی (نفس آگاهانه)، بازی نقش برای دیدگاه گیری و گفت وگوی همدلانه، حل مسئله ی گام به گام و راه اندازی «میز گفت وگو/میانجی گری همسالان» بود. مطالعه به صورت نیمه تجربی آمیخته و با واحد تخصیص خوشه (کلاس) انجام شد؛ کلاس های هم پایه به گروه مداخله و مقایسه تخصیص یافتند. داده ها در چهار نقطهی سنجش (پیش آزمون، ثبت های فرایندی هفتگی، پس آزمون، و دنبال سنجی چهار هفته ای) گردآوری شد. ابزارها شامل پرسشنامه ی بومی سازی شده ی همدلی کودک (ابعاد عاطفی و شناختی)، چک لیست مشاهده ی پرخاشگری (بدنی، کلامی، رابطه ای) و رخدادنامه ی کلاسی بود؛ روایی محتوایی با نظر خبرگان و پایایی درونی با آلفای کرونباخ تایید شد. تحلیل داده ها با آمار توصیفی و استنباطی (ANCOVA یا آزمون های هم ارز مقاوم، همراه با اندازه ی اثر و فواصل اطمینان) انجام گرفت و برای نرخ رخدادها مدل های شمارشی مکمل به کار رفت. یافته ها حاکی از کاهش معنادار بسامد پرخاشگری—به ویژه در ابعاد کلامی و رابطه ای—و افزایش معنادار همدلی عاطفی و شناختی بود؛ آثار در دنبال سنجی کوتاه مدت نیز عمدتا پایدار ماند. سهم کاربردی پژوهش، ارائه ی بسته ای کم هزینه و فرهنگ سازگار برای مدرسه ی ایرانی و ارائه ی سازوکار پایش وفاداری اجراست که مسیر مقیاس پذیری در سطح مدرسه/منطقه را هموار می کند.

کلیدواژه ها:

آموزش عاطفی–اجتماعی (SEL) ، پرخاشگری دانش آموزان ، همدلی عاطفی و شناختی ، خودتنظیمی هیجانی ، میانجی گری همسالان