مطالعه تطبیقی متن و تصویر در روایت خسرو و شیرین بر اساس ریخت شناسی ولادیمیر پراپ

ریخت شناسی از مباحث اساسی در نقد ادبی است که به بررسی ساختار درونی داستان ها و کشف کنش ها و خویشکاری های موجود در داستان می پردازد. پراپ نخستین بار به ریخت شناسی داستان ها پرداخت و قصه های عامیانه روس را بر این مبنا تجزیه و تحلیل کرد. او روایت را به عملکردها و شخصیت های متفاوت تقسیم کرد. این شاخصه ها را می توان در روایت های ایرانی نیز مشاهده کرد. با توجه به همگامی ادبیات با نگارگری ایرانی، الگوی ریخت شناسی پراپ در نگاره های ایرانی نیز قابلیت شناسایی و بررسی دارد. پژوهش حاضر به هدف شناسایی و تطبیق داستان و نگاره های روایت خسرو و شیرین براساس الگوی ریخت شناسی پراپ و در پاسخ به این پرسش هاست که کدام یک از عملکردها و شخصیت های ارائه شده در الگوی ریخت شناسی پراپ در نگاره ها و روایت خسرو و شیرین مشاهده می شود؟ بر اساس الگوی ریخت شناسی پراپ متن و نگاره های روایت خسرو و شیرین چه شباهت ها و تفاوت هایی با هم دارند؟ روش انجام پژوهش توصیفی–تحلیلی و شیوه جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای است. به همین منظور ۱۲ تصویر بر اساس سیر داستان خسرو و شیرین از مکتب هرات انتخاب و بر اساس متن داستان با نظریه پراپ مطابقت داده شدند. نتایج به دست آمده نشان می دهد ۳۰ عملکرد از الگوی ارائه شده پراپ در روایت و ۱۹ عملکرد در نگاره های خسرو و شیرین دیده می شود. همه انواع شخصیت ها در نگاره ها قابل شناسایی است که برخی دارای چندین عملکرد هستند. همچنین انواع وضعیت ها، گره افکنی ها و موانعی که باعث کشش و جذابیت داستان شده است در نگاره ها نیز وجود دارد.

کلیدواژه ها:

ریخت شناسی ، خسرو و شیرین ، ولایمیر پراپ ، نگارگری مکتب هرات.