تحلیل تطبیقی مدل های کسب وکار دیجیتال و سنتی در مدیریت پسماند شهری هوشمند با تمرکز بر الگوهای تصمیم گیری پایدار در ایران

مدیریت پسماند شهری یکی از مهم ترین چالش های کلان شهرهای ایران است که پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی گسترده ای به همراه دارد. مدل های سنتی مدیریت پسماند، با وجود سابقه طولانی در ایران، به دلیل ضعف در تفکیک از مبدا، هزینه های بالای عملیاتی و نبود شفافیت نهادی، پاسخ گوی نیازهای امروز شهرهای هوشمند نیستند. در مقابل، مدل های دیجیتال با استفاده از فناوری هایی همچون اینترنت اشیا، تحلیل داده های بزرگ و بلاکچین، ظرفیت بالایی برای ارتقای بهره وری، افزایش نرخ بازیافت و تقویت مشارکت اجتماعی دارند. این پژوهش با هدف تحلیل تطبیقی دو مدل کسب وکار دیجیتال و سنتی در مدیریت پسماند شهری ایران انجام شد. داده ها از منابع رسمی شهرداری ها، گزارش های بین المللی و مطالعات علمی پنج سال اخیر گردآوری گردید. چارچوب تحلیلی تحقیق بر سه محور اصلی استوار است: پایداری زیست محیطی، کارآمدی اقتصادی و سرمایه اجتماعی. روش تحقیق ترکیبی (کمی و کیفی) به کار گرفته شد؛ در بخش کمی از تحلیل آماری چندمتغیره و در بخش کیفی از مصاحبه های نیمه ساختاریافته استفاده شد. یافته ها نشان داد که در ایران، نرخ واقعی بازیافت در مدل سنتی کمتر از ۱۰ درصد است، در حالی که اجرای پایلوت های دیجیتال می تواند این نرخ را تا حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد ارتقا دهد. همچنین، مدل دیجیتال باعث کاهش ۲۰ تا ۳۰ درصدی هزینه های عملیاتی، افزایش سطح مشارکت شهروندان و بهبود شفافیت نهادی می شود. با این حال، ضعف زیرساخت های فناوری و نابرابری در دسترسی به خدمات، مانع از پیاده سازی کامل این مدل است. نتایج تحقیق بیانگر آن است که راهکار بهینه برای ایران، طراحی چارچوبی ترکیبی است که ضمن حفظ تجربه مدل سنتی در مناطق کم برخوردار، از ظرفیت های مدل دیجیتال برای ارتقای شاخص های پایداری در کلان شهرها بهره گیرد. این چارچوب می تواند مسیر دستیابی به مدیریت پایدار پسماند را در ایران هموار سازد.

کلیدواژه ها:

مدیریت پسماند شهری ، مدل کسب وکار دیجیتال ، مدل کسب وکار سنتی ، شهر هوشمند ، تصمیم گیری پایدار.