شیمی سنجی عناصر بالقوه سمی در خاک سطحی کلان شهر همدان

آلودگی خاک شهری به آلاینده های سمی به عنوان مانعی مهم برای توسعه پایدار بوده و چالش و نگرانی مشترک محیطزیستی و بهداشتی بومسامانههای شهری در سراسر جهان است. از این رو، این پژوهش با هدف تعیین محتوی، تغییرات مکانی، آلودگی و سمیت عناصر بالقوه سمی (آرسنیک، سرب، کادمیم، مس و نیکل) خاک سطحی کلان شهر همدان در سال ۱۴۰۲ انجام یافت. به این منظور، در مجموع ۱۰۸ نمونه خاک سطحی (۰-۲۰ سانتی متری) از ۱۲ مکان با کاربری های صنعتی، تجاری و مسکونی (۴ مکان نمونهبرداری از هر کاربری) برداشت شد. پس از آمادهسازی و هضم اسیدی نمونهها در آزمایشگاه، محتوی عناصر در آن ها به روش طیفسنجی نوری پلاسمای جفت شده القایی (ICP-OES) خوانده شد. مقادیر شاخصهای فاکتور آلودگی (CF)، بار آلودگی (PLI)، میانگین ضریب متوسط حدود اثر (mERM-Q) و میانگین ضریب سطح احتمالی اثر (mPEL-Q) محاسبه گردید. تغییرات مکانی محتوی عناصر نشان دهنده تاثیر فعالیت های انسانی به ویژه با منشا صنعتی و ترافیک بر آلودگی خاک بود. محاسبه شاخص CF نشان داد که آلودگی عناصر آرسنیک، سرب، کادمیم، مس و نیکل از "کم" تا "زیاد" متغیر بود. همچنین، میانگین مقادیر شاخص بار آلودگی با ۰/۱، بیان گر شرایط آلودگی "متوسط" در منطقه مورد مطالعه بود. نتایج ارزیابی سمیت محیطی و زیستی نشان داد که در همه مناطق مقادیر شاخص های mERM-Q و mPEL-Q برای عناصر آرسنیک، سرب، کادمیم، مس و نیکل با ۲۱% احتمال سمیت در طبقه "سمیت متوسط" قرار داشتند. با استناد به نتایج می توان اذعان داشت که فعالیت های صنعتی و ترافیکی به عنوان منبع اصلی و عمده عناصر مورد مطالعه نقش مهمی در آلودگی خاک شهر همدان دارند. لذا، بهمنظور حفظ سلامت محیط و شهروندان نسبت به پایش دوره ای و منظم خاک سطحی شهری آلوده به عناصر بالقوه سمی و ارزیابی ریسک بوم شناختی و سلامت مواجهه با عناصر به ویژه در مناطق با آلودگی زیاد توصیه می شود.

کلیدواژه ها:

خاک شهری ، آلاینده های سمی ، شاخص آلودگی ، سمیت محیطی