کنش های سیاسی میرزا ملکم‎خان؛ با تاکید بر دوره حضور او در استانبول (مبتنی بر اسناد تازه ‎یاب)

پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش است که مواجهه دولت‎های قاجاریه و عثمانی با میرزا ملکم‎خان چگونه بود و ملکم‎خان در ربط با دولتین مزبور، چه نوع کنش‎هایی نشان داده است؟ رویکرد پژوهشی در این نوشتار مبتنی بر توصیف فربه در قالب بررسی تاریخی و با استفاده از منابع آرشیوی (مبتنی بر اسناد تازه یاب) است. نتایج این پژوهش نشان می‎دهد میرزا ملکم‎خان در دوره حضور در عثمانی که به شکل تبعید بوده، زندگی پرفرازونشیبی داشته است. بااین‎حال در همین دوره به خاطر استعداد و قابلیت‎هایی که از خود نشان می‎دهد، همواره در مرکز توجه کارگزاران ایران و عثمانی بوده است. دولت‎های قاجاریه و عثمانی رویکردهای متفاوت مبتنی بر منافع سیاسی و ملی خود نسبت به میرزاملکم‎خان داشتند و زمانی که با سیاست‎های اصلاح‎گرایانه او مواجه می‎شدند، او را طرد می‎کردند. اما در پی بهره‎برداری از قابلیت‎های او در مناسبات سیاسی و مذاکرات دیلپماتیک بودند. ملکم که رویکرد اصلاح گرانه خود را در استانبول نیز حفظ کرده بود، در آنجا هم موردحمایت کارگزاران اصلاح‎گری همچون میرزا حسین‎ خان مشیرالدوله قرار گرفت. در دوره حضور در لندن نیز تلاش می‎کرد تا با اشاره به تجربه اصلاحات در عثمانی، کارگزاران ایران را تشویق به انجام اصلاحات کند.

کلیدواژه ها:

دولت قاجاریه ، دولت عثمانی ، میرزا ملکم خان ، استانبول ، اسناد تازه یاب