هویت شهری و رفتار شکایت محور؛ مطالعه موردی مردم ایلام در مواجهه با ناکارآمدی زیرساخت ها

پژوهش حاضر با هدف تحلیل رابطه میان هویت شهری، پیشینه قومی–فرهنگی و رفتار شکایت محور شهروندان ایلام در برابر ناکارآمدی زیرساخت های شهری انجام شده است. ایلام، شهری با تاریخ فرهنگی و قومی متنوع، بستری است که در آن نحوه واکنش مردم به ضعف خدمات عمومی بیش از آن که به منطق اداری وابسته باشد، از جهان نمادین هویت و تعلق آنان به فضا سرچشمه می گیرد. فرض اصلی تحقیق آن است که شکایت شهری، در بستر اجتماعی ایلام، رفتاری ارتباطی و آیینی است؛ یعنی کنشی که از ارزش های فرهنگی مانند آبرو، پیوند قومی و غیرت جمعی الهام می گیرد و همزمان بیانگر مطالبه عدالت فضایی و حفظ شان اجتماعی است. روش شناسی مطالعه مبتنی بر رویکرد مردم شناسی شهری و تحلیل فرهنگی–کرداری بوده و داده ها از طریق مصاحبه های نیمه ساخت یافته با ۲۵ شهروند ایلامی، بررسی ۱۸۰ پرونده شکایت رسمی و مشاهده مستقیم از سه بافت شهری مختلف (مرکزی، حاشیه ای و نوساز) گردآوری شده اند. فرایند تحلیل مضمون نشان داد که در ایلام شکایت نه رفتاری تنش زا بلکه نوعی «گفت وگو برای اصلاح» است. الگوهای رفتاری نشان می دهند افراد دارای تعلق قومی و محلی قوی تر بیشتر از مسیر حضوری یا شفاهی اقدام به شکایت می کنند؛ زیرا تعامل رودررو را مقدس و موثرتر می دانند. در مقابل، شهروندان مناطق تازه سکونت یا کم تعلق تر، شیوه های نوین چون سامانه های دیجیتال را ترجیح می دهند که بیانگر تغییر نسل و دگرگونی در درک «حریم ارتباطی» با نهاد شهری است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که رفتار شکایت محور شهروندان ایلامی تابع حس تعلق مکانی، اعتماد فرهنگی به نهادها، و تعارض میان «غیرت قومی» و «انتظار مدنی» است. به ویژه در زمان بروز نقص زیرساخت (مانند خرابی معابر یا کمبود آب)، شکایت به مثابه کنشی فرهنگی برای بازگشت نظم فضایی تلقی می شود. از این منظر، شکایت را باید بخشی از بازتاب هویت شهری دانست، نه نشانه نارضایتی صرف.نتیجه گیری نهایی تاکید دارد که بهبود کارآمدی نظام پاسخگویی شهری در ایلام، مستلزم شناخت لایه های فرهنگی و قومی جامعه است. تنها با ادغام منطق اداری در بافت فرهنگی و احترام به زبان تعامل بومی می توان شکایت را از حالت تقابل به کنش همکارانه بدل کرد و بدین وسیله اعتماد نهادی و مشارکت واقعی شهروندان در اصلاح زیرساخت ها را تقویت نمود.