چگونه میتوان در تدریس دروس ریاضی و علوم ،تفکر انتقادی را در دانش آموزان ابتدایی پرورش داد؟

پرورش تفکر انتقادی در دانش آموزان مقطع ابتدایی، از مهم ترین اهداف نظام های آموزشی در قرن بیست ویکم است. در دنیای امروز، تنها انتقال دانش کافی نیست؛ بلکه آموزش باید توانایی «چگونه اندیشیدن» را در کنار «چه دانستن» در دانش آموزان پرورش دهد. از میان دروس مختلف در مقطع ابتدایی، ریاضی و علوم جایگاه ویژه ای در رشد مهارت های شناختی و پرورشی دارند، زیرا ماهیت این دو درس بر پایه ی مشاهده، فرضیه سازی، استدلال، تحلیل و حل مسئله است. چنین ویژگی هایی بستری طبیعی برای تقویت تفکر انتقادی فراهم می سازند.تفکر انتقادی، مهارتی مرکب از تحلیل، استدلال، ارزشیابی و تصمیم گیری آگاهانه است که فرد را قادر می سازد به جای پذیرش منفعلانه ی اطلاعات، به بررسی شواهد، ارزیابی استدلال ها و نتیجه گیری منطقی بپردازد. در محیط آموزشی، دانش آموزان دارای تفکر انتقادی قادرند نسبت به پدیده ها پرسشگرانه برخورد کنند، ادعاها را بسنجند و دیدگاه های خود را بر مبنای دلیل و مدرک بازسازی نمایند. از این رو، آموزش تفکر انتقادی نه تنها به رشد علمی، بلکه به رشد اجتماعی و اخلاقی دانش آموزان نیز منجر می شود.در پژوهش حاضر، تلاش شده است تا با تمرکز بر تدریس دروس ریاضی و علوم در دوره ابتدایی، روش ها و راهبردهای موثری برای پرورش تفکر انتقادی معرفی شود. نتایج بررسی ها نشان می دهد که استفاده از رویکردهایی مانند یادگیری مبتنی بر مسئله (PBL)، پرسش محوری، آزمایش و کاوشگری علمی، کار گروهی و گفت وگوی دانش آموزی، ارزشیابی فرآیندی و بازی های آموزشی تفکر محور می تواند زمینه ی رشد تفکر انتقادی را در کلاس های ابتدایی فراهم کند.با این حال، موانعی همچون کمبود زمان، روش های سنتی تدریس، فشار برنامه درسی، ضعف مهارت های معلمان در اجرای رویکردهای فعال و ساختار ارزشیابی نمره محور، مانع تحقق کامل این هدف می شوند. بنابراین، برای اجرای موفق این برنامه، لازم است سیاست گذاران آموزشی، مدیران مدارس و معلمان در راستای بازنگری برنامه های درسی، آموزش ضمن خدمت معلمان، اصلاح شیوه های ارزشیابی و فرهنگ سازی در میان خانواده ها گام بردارند.نتیجه ی این پژوهش تاکید دارد که اگر آموزش دروس ریاضی و علوم به جای حفظ و تکرار، بر تحلیل، پرسش و کاوش استوار شود، دانش آموزان ابتدایی می توانند از همان سال های نخست یادگیری، به اندیشمندان و پرسشگران فعال تبدیل شوند و پایه های جامعه ای متفکر، خلاق و مسئول را تشکیل دهند.

کلیدواژه ها:

تفکر انتقادی ، آموزش ابتدایی ، ریاضی ، علوم ، حل مسئله ، پرسشگری ، روش تدریس فعال ، خلاقیت آموزشی ، یادگیری مبتنی بر مسئله