کارکردهای تربیتی قرآن وحدیث در شکل دهی به هویت فردی و اجتماعی مسلمانان

هویت، مجموعه ای از باورها، ارزش ها و تعهداتی است که به فرد و جامعه، احساس یگانگی، معنا و تمایز می بخشد. در عصر حاضر که بحران های هویتی، به ویژه در جوامع اسلامی، به چالشی بنیادین تبدیل شده است، بازخوانی و تبیین نقش منابع اصیل دینی، یعنی قرآن کریم و حدیث شریف، در شکل دهی و تحکیم این هویت، حیاتی می نماید. هدف اصلی این مقاله، تبیین و تحلیل کارکردهای تربیتی این دو منبع مقدس در دو ساحت متمایز اما پیوسته فردی و اجتماعی مسلمانان است. این پژوهش نشان می دهد که قرآن و حدیث، با ارائه یک نظام فکری و عملی جامع، نخست با تقویت هویت فردی، زمینه ساز تعالی روح و روان مسلمان می شوند. این کارکرد در محورهایی چون توحیدمحور به عنوان مبنای خودآگاهی و کرامت نفس، تزکیه نفس (به عنوان شاخصه اخلاقی)، و عبادت پذیری (به عنوان تبلور عملی) ظهور می یابد. در گام دوم، این آموزه ها با تاکید بر مفاهیمی چون امت واحده، عدالت اجتماعی، و مسئولیت پذیری عمومی (امر به معروف و نهی از منکر)، بنیادهای هویت اجتماعی را مستحکم می سازند. این هویت، فرد را از انزوا خارج کرده و در قالب یک ساختار جمعی منسجم و هدفمند (امت اسلامی) تعریف می کند. در نهایت، نتایج حاکی از آن است که کارکردهای تربیتی قرآن و حدیث، با ایجاد یک هویت توحیدی و عدالت محور، نه تنها فرد را از پوچی و خودبیگانگی نجات می دهند، بلکه جامعه اسلامی را به سوی تمدن نوین اسلامی رهنمون می سازند؛ هویتی که در آن، تقوا معیار برتری است و همبستگی اجتماعی، ضامن بقا و پیشرفت.

کلیدواژه ها:

قرآن کریم ، حدیث (سنت) ، تربیت اسلامی ، هویت فردی ، هویت اجتماعی ، امت واحده