بررسی نقش مشاور مدرسه در پیشگیری از افت تحصیلی به عنوان یک راهنما

نقش مشاور مدرسه در پیشگیری از افت تحصیلی، از اهم مسئولیت های نظام تعلیم و تربیت در دهه های اخیر به شمار می رود؛ چراکه افت تحصیلی نه صرفا یک مسئله آموزشی، بلکه پدیده ای چندبعدی است که در آن عوامل شناختی، هیجانی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی درهم تنیده اند. مشاور مدرسه در این میان جایگاه راهنما و تسهیل گر را دارد؛ فردی که میان سه سطح ارتباطی دانش آموز، خانواده و نظام آموزشی پیوندی زنده برقرار می کند. از منظر روان شناسی تربیتی، افت تحصیلی نتیجه کاهش انگیزش درونی، اضطراب تحصیلی، ضعف تنظیم هیجان، نقصان در عملکرد اجرایی قشر پیش پیشانی (Prefrontal Cortex) و ناتوانی در شکل دهی تصویر مثبت از خود یادگیرنده است. مشاور مدرسه از طریق مداخله های فردی و گروهی، در جهت ترمیم این چرخه عمل می کند؛ او با استفاده از مصاحبه های تشخیصی، آزمون های روانی، و تحلیل داده های آموزشی، الگوهای افت عملکرد را شناسایی کرده و برنامه های مداخله ای بر پایه تقویت هوش هیجانی (Emotion Regulation، هم تنظیمی Amygdala–PFC)، افزایش خودکارآمدی تحصیلی، و ارتقای مهارت های فراشناختی طراحی می نماید.در بعد اجتماعی، مشاور به بهبود روابط میان معلم و دانش آموز، ارتقای همدلی و اعتماد، و کاهش استرس محیط کلاس کمک می کند؛ او نقش میانجی ای دارد که تنش های درون سیستمی را به فرصت های رشد تبدیل می سازد. از منظر جامعه شناسی آموزش، عملکرد مشاور در تثبیت عدالت آموزشی نیز حائز اهمیت است؛ زیرا مداخلات مشاورانه می تواند مانع از بازتولید نابرابری های آموزشی ناشی از وضعیت اقتصادی، تبعیض جنسیتی یا محرومیت فرهنگی گردد. علاوه بر این، مشاور با هدایت خانواده ها و افزایش سواد هیجانی والدین، محیط حمایتگر را در بیرون از مدرسه نیز تقویت می کند تا انگیزش کودک در مسیر یادگیری پایدار بماند.در چارچوب مدرسه ی یادگیرنده، نقش مشاور از سطح «مشاوره واکنشی» به سطح «پیشگیری توسعه ای» ارتقا یافته است؛ بدین معنا که مشاور نه تنها با دانش آموزان دارای مشکل کار می کند، بلکه از طریق تحلیل داده های تحصیلی و هیجانی کل دانش آموزان، نظام هشدار زودهنگام افت عملکرد را فعال می سازد. برنامه های مبتنی بر SEL (یادگیری اجتماعی و هیجانی)، ایجاد گروه های همیار، کارگاه های خودتنظیمی، و جلسات بازخورد بین معلم و مشاور، از مهم ترین اقدامات پیشگیرانه در این زمینه اند.در سطح سیاست آموزشی، حضور موثر مشاوران مدارس به عنوان بخشی از سیاست سلامت روان مدرسه ای، موجب کاهش اضطراب تحصیلی، افزایش تاب آوری یادگیرندگان و بهبود کیفیت آموزشی خواهد شد. در نهایت، می توان گفت مشاور مدرسه به مثابه راهنما، نه تنها از افت تحصیلی جلوگیری می کند، بلکه با پرورش ذهن متفکر و هیجان متعادل، کیفیت کلی زندگی مدرسه ای را ارتقا می دهد و مسیر یادگیری را از رقابت و اجبار به تجربه ای انسانی و معنا مند تبدیل می سازد.

کلیدواژه ها:

مشاور مدرسه ، افت تحصیلی ، هوش هیجانی ، تنظیم هیجان ، عملکرد اجرایی ، سلامت روان مدرسه ای ، عدالت آموزشی ، پیشگیری چندسطحی ، انگیزش تحصیلی ، خودکارآمدی