قصص الانبیاء در میراث اسلامی: نسخه ای ناشناخته از قرون میانه در کتابخانه گنج بخش پاکستان

در سنت های تاریخی و روایی اسلامی، ژانر قصص الانبیاء جایگاهی میانی بین تاریخ نگاری، تفسیر و سیره دارد؛ با این همه، این قالب هنوز به صورت جامع در چارچوب تاریخ نگاری اسلامی بررسی نشده است. مقاله حاضر با رویکردی تحلیلی و تلاش نسخه شناسانه و با وجود کاستی ها، ضمن مرور تحولات شکل گیری و تثبیت این ژانر در قرون نخستین اسلامی، مهم ترین ویژگی های محتوایی و ساختاری آن (از جمله کارکرد تعلیمی اخلاقی، پیوند با میراث یهودی مسیحی و تحول از زبان گزارش به زبان روایت) را مورد واکاوی و تاکید قرار می دهد. بر اساس نقد و بررسی آثار شناخته شده این گونه از منابع، کوشش شده تا بیان شود که قصص الانبیاء نه تنها از حیث روایی، بلکه به لحاظ روش تاریخ نویسی و ادبیات نیز واجد مولفه های ژانری متمایزی است. در ادامه، نسخه خطی ناشناخته ای از این گونه که در مجموعه کتابخانه گنج بخش پاکستان محفوظ است، معرفی شده و جایگاه آن در نسبت با میراث موجود توضیح داده می شود. بررسی نسخه نشان می دهد که برخی از روایات این اثر مستقل از روایات متعارف است. در بخش پایانی برای نشان دادن ادبیات محتوایی و شیوه تاریخ گویی این نسخه، فقراتی چند از برگ های آن خوانش و کاوش شده است. این مقاله ضمن بازخوانی جایگاه ژانر قصص الانبیاء در سیر تاریخ نگاری اسلامی، بر ضرورت توجه به نسخه های مغفول مانده در تحلیل تطبیقی این ژانر تاکید می ورزد.

کلیدواژه ها:

قصص الانبیاء ، تاریخ نگاری اسلامی ، نسخه خطی ، معرفی نسخه ، کتابخانه گنج بخش