پژوهشی در باب نیاز در فرایند طراحی از منظر اخلاق نتیجه گرا: مطالعه ی نسبت سودمندی و لذت بخشی

اخلاق در هسته­ ی مفهوم طراحی قرار ­دارد و مطالعه مباحث اخلاقی در طراحی، بدون شناخت نیازهای انسان امکان­ پذیر نخواهد بود. علی رغم وجود دیدگاه ­های گوناگون از اخلاق در مسیر پاسخگویی به مسائل طراحی، هدف این مقاله بحث در مورد اولویت ­بخشی به نیاز­های انسان است و سودمندی و لذت­ بخشی حاصل از برآوردن نیازها را مورد چالش قرار می­ دهد. همچنین، حرکت در جهت خرسندی حاصل از طراحی را نوعی آرمان اخلاق­ مدار دانسته، که بدون توجه به مفاهیم سودمندی و لذت که در قالب نیازهای انسانی تجلی می­ یابند، دور از دسترس است. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف پرداختن به نسبت سودمندی و لذت­ بخشی در فرایند طراحی و با بهره­ گیری از روش توصیفی-تحلیلی، تحقق نیازها و خواسته­ های انسانی را در جهت اخلاق با رویکرد نتیجه­ گرایی یا فایده­ گرایی کنکاش می­ کند. در این راستا، با طرح این پرسش کلی که تحقق نیاز در طراحی از منظر اخلاق نتیجه­ گرا چگونه است و با مروری بر ادبیات پیشین و بررسی اسناد در قالب کتب، مطالب و مقالات منتشر شده، داده­ های مورد نیاز تحلیل را فراهم می­ کند؟ نتایج تحلیل­ ها نشان می­ دهد که ارضای نیازهای ضروری و اساسی از طریق طراحی، فرایندی اخلاق­ مدار است که منجر به وقوع شادی از نوع یودایمونیک می­ شود. در این صورت نتیجه­ ی حاصل، پایدار و ماندگار است و تاثیر نامطلوبی بر جامعه، محیط­ زیست و اقتصاد نخواهد داشت. اما این امر به معنای نادیده­ گرفتن خواسته­ ها نبوده و آن­ چه موجب خرسندی می­ شود، ترتیب و توالی رسیدگی به نیازها و خواسته­ ها است. در غیر این صورت، توجه صرف به نیازها و برآورده­ ساختن آن­ ها بدون حرکت به سوی خواسته­ ها و ترجیحات، موجب نا­امیدی و شاید غم خواهد شد. بنابراین، می­ توان ادعا نمود که پارادوکسی بین هیجان، لذت و شادی با موضوع اخلاق و پایداری وجود ندارد.

کلیدواژه ها:

نیاز ، خواسته ، اخلاق نتیجه گرا ، سودمندی ، لذت بخشی ، خرسندی