عدم شفافیت و قابلیت ردیابی ضعیف به مثابه بسترهای فساد اداری در فرآیند تدارکات عمومی

تدارکات عمومی، به عنوان فرآیندی که طی آن نهادهای دولتی کالاها، خدمات و امور ساختمانی مورد نیاز خود را تامین می کنند، بخش قابل توجهی از هزینه های دولت و تولید ناخالص داخلی کشورها را به خود اختصاص می دهد. این فرآیند به دلیل حجم بالای منابع مالی در گردش و تعدد نقاط تصمیم گیری، ذاتا در معرض ریسک بالای فساد اداری قرار دارد. فساد در تدارکات عمومی نه تنها منجر به اتلاف منابع عمومی، کاهش کیفیت خدمات و پروژه ها، و تضعیف رقابت سالم می شود، بلکه اعتماد عمومی به حاکمیت را نیز به شدت خدشه دار می کند. مطالعات متعدد نشان داده اند که دو عامل کلیدی عدم شفافیت در مراحل مختلف فرآیند خرید و ضعف در قابلیت ردیابی تصمیمات، اقدامات و جریان های مالی، نقش بسزایی در ایجاد فرصت ها و انگیزه ها برای بروز انواع فساد اداری ایفا می کنند. این مقاله با استفاده از روش مرور روایی ادبیات، به بررسی نظام مند ارتباط میان عدم شفافیت و قابلیت ردیابی ضعیف با شیوع فساد در فرآیندهای تدارکات عمومی می پردازد. در این راستا، ادبیات نظری و تجربی مرتبط با فساد در تدارکات، اهمیت شفافیت و قابلیت ردیابی، و مکانیسم هایی که از طریق آن ها فقدان این دو عنصر به فساد منجر می شود، مورد کاوش قرار می گیرد. یافته های کلیدی نشان می دهد که شفافیت ناکافی در اعلان نیازها، اسناد مناقصه، معیارهای ارزیابی، هویت شرکت کنندگان، نتایج ارزیابی و مفاد قراردادها، همراه با عدم امکان ردیابی دقیق مراحل فرآیند، مسئولیت پذیری تصمیم گیران و سرنوشت منابع مالی، محیطی مستعد برای تبانی، رشوه خواری، خویشاوندسالاری، تقلب و سایر اشکال فساد فراهم می آورد. مقاله نتیجه گیری می کند که تقویت شفافیت و قابلیت ردیابی از طریق اصلاحات قانونی، رویه ای و فناورانه (به ویژه استفاده از سامانه های تدارکات الکترونیکی)، راهکارهای بنیادین برای پیشگیری و مقابله با فساد در این حوزه حساس محسوب می شوند.