تحلیل نقش زبان عربی در شکل گیری زبان علمی و فلسفی فارسی دوران میانه

بررسی روند شکل گیری زبان علمی و فلسفی در هر تمدن، از جمله موضوعات بنیادین در مطالعات تاریخ علم و زبان شناسی تاریخی به شمار می رود. در این راستا، پژوهش حاضر به تحلیل نقش زبان عربی در تکوین و توسعه گفتمان علمی و فلسفی فارسی در دوره میانه (سده های سوم تا هفتم هجری) می پردازد. این مطالعه با اتخاذ رهیافت توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر داده های مستخرج از متون معیار این دوره، در چارچوب نظریه وام گیری زبانی و زبان شناسی تاریخی صورت پذیرفته است.یافته های تحقیق حاکی از آن است که تاثیر زبان عربی در سه سطح متمایز صورت پذیرفته است. در سطح واژگانی، شاهد انتقال انبوهی از مصطلحات تخصصی در حوزه های گوناگون دانش از جمله فلسفه (با مفاهیمی چون وجود، ماهیت و جوهر)، علوم طبیعی و ریاضیات هستیم. در سطح صرفی-نحوی، تاثیرپذیری از ساختارهای پیچیده بیانی و الگوهای استدلالی زبان عربی مشهود است. در سطح گفتمانی نیز، شکل گیری سبک نوین نثر علمی تحت تاثیر الگوهای عربی به وضوح قابل ردیابی است.نکته حائز اهمیت در این فرآیند، نقش فعال و آگاهانه مترجمان و دانشمندان در بومی سازی این عناصر زبانی است. این فرهیختگان با به کارگیری راهبردهای گوناگون از قبیل واژه سازی، ترکیب سازی و ابداع معادل های فارسی، نه تنها به انتقال دانش اقدام نمودند، بلکه به توسعه و غنای زبان فارسی نیز کمک شایانی کردند. دستاورد این فرآیند تاریخی، توسعه قابلیت های بیانی زبان فارسی برای انتقال مفاهیم پیچیده علمی، همراه با حفظ هویت مستقل آن بوده است. این تجربه تاریخی می تواند به عنوان الگویی ارزشمند برای توسعه زبان علمی معاصر مورد توجه و بهره برداری قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

وام گیری زبانی ، زبان علمی و فلسفی فارسی ، بومی سازی زبانی ، زبان شناسی تاریخی