پیمایش سرزمین به منظور معرفی اختصاصات زیست – محیطی گل افشان های فعال در شمال دریای عمان- جنوب شرق ایران

گل افشان ها پدیده های طبیعی مخروط مانندی هستند که از دهانه ی آن­ها، گل (خاک رس+ آب) همراه با گاز و برخی ترکیبات محلی دیگر خارج می­شود.یکی از مهمترین مناطق تشکیلگل افشان­ها در کره ی زمین، سواحل تحت فشار مکران در بخش جنوبی کشور ایران و کشور پاکستان در امتداد کمربند کوهزایی آلپ- هیمالیا هستند. منطقه ی مکران از نظر زمین ساختی، به علت فرورانش پوسته ی اقیانوسی صفحه ی تکتونیکی عربستان به زیر صفحه ی بزرگ و مقاوم ایران از محل دریای عمان به بالارانده شده و به علت ادامه ی حرکات فرورانشی پلیت عربی، این مناطق برآمده، هم چنان تحت فشارهای تکتونیکی قرار دارند.هرچند که عموما تشکیل گل افشان ها را به حرکات تکتونیکی نسبت می دهند، اما گاه به سهولت، طی مکانیسمی سطحی آب گیری لایه ی رسی کم عمق اسیر در میان دو لایه ی نفوذناپذیر در زیر و رو، سبب متورم شدن رس و بالا آمدن رس آب گیری نموده (گل) از شکافی از میان لایه ی نفوذ ناپذیر فوقانی و تشکیل گل افشان در سطح زمین می شود.این عارضه­های زمین­ساختی عمدتا در دشتها و جلگه ها، اغلب تا فاصله ی حداکثر ۱۵ تا ۲۰ کیلومتری سواحل دریاتشکیل شده اند. در جنوب شرق ایران ژئومورفولوژی حدود 20 تپه ی گل افشان بین بندر جاسک و میناب(5 مورد)، بین بندر چابهار و بندر جاسک(9 مورد) و بین بندر چابهار و مرز ایران و پاکستان در شمال خلیج گواتر(6 مورد) گزارش شده­اند.علاوه بر گل افشان های متعدد ساحلی، بزرگ ترین گل افشان درون قاره ای ایران، در بخش شمالی زون برفزاینده ی مکران، در محدوده ای بین آتش فشان های بزمان و تفتان با نام گل افشان پیرگل، فعال است. در فصول بارندگی و کمی بعد از آن، خروج گل از آنها بیشتر شده، گل آنها رقیق تر وسیال تر می شود. در فصول خشک­تر، فعالیت خروج گل از دهانه های آنها کمتر شده، گل غلیظ تر و به حالت پرتابیاز دهانه ی گل افشانبیرون ریخته،گل افشان­های­ فعال در جنوب­شرق ایران عموما از نوع گل افشان­ها با دمای اندک ( ­سرد) می­باشند، حتی گل افشان­ کهن­سال پیرگل که در حوالی کوه­های­ آتش­فشانی­ نیمه­ فعال ­تفتان و بزمان تشکیل­شده، از این نوع­می­باشد

کلیدواژه ها:

گل افشان ، گل افشان پیرگل ، گل افشان تنگ ، ژئومورفولوژی ، اثرات زیست - محیطی