تفکیک اجتماعی فضایی در شهر اراک: تحلیل نابرابری در دسترسی به خدمات شهری

تفکیک اجتماعی-فضایی (Socio-spatial Segregation) به عنوان یکی از چالش های ساختاری شهرهای در حال توسعه، منجر به نابرابری در دسترسی به خدمات شهری، کاهش عدالت فضایی و تشدید فقر شهری می شود. این پژوهش با هدف تحلیل الگوهای تفکیک اجتماعی-فضایی و سنجش نابرابری در دسترسی به خدمات شهری در شهر اراک انجام شده است. روش تحقیق ترکیبی بوده و داده ها از طریق تحلیل آمارهای رسمی (مرکز آمار ایران، شهرداری اراک)، مشاهده میدانی در ۱۵ محله و پرسشنامه از ۴۰۰ شهروند جمع آوری شد. شاخص های «ضریب جینی»، «شاخص دیسیمیلاریت» و «تحلیل GIS» برای سنجش نابرابری به کار گرفته شدند. یافته ها نشان می دهد که شهر اراک دارای الگویی از تفکیک مرکز-پیرامون است: محله های مرکزی (مانند چهارسوق، میدان امام) دسترسی بالایی به خدمات آموزشی، درمانی، فرهنگی و فضاهای سبز دارند، در حالی که محله های پیرامونی (به ویژه جنوب و جنوب غرب شهر) با کمبود شدید خدمات مواجه اند. شاخص جینی دسترسی به خدمات شهری در اراک ۰.۴۲ محاسبه شد که نشان دهنده نابرابری متوسط تا بالا است. پیشنهاد می شود شهرداری اراک با تدوین «سیاست های عدالت محور شهری» و تخصیص هدفمند بودجه به مناطق محروم، گامی موثر در جهت کاهش شکاف فضایی-اجتماعی بردارد.

کلیدواژه ها:

تفکیک اجتماعی-فضایی ، عدالت فضایی ، خدمات شهری ، نابرابری شهری ، شهرداری اراک ، تحلیل GIS