پرورش مسئولیت پذیری در دانش آموزان: رویکردهای نوین مربی گری تربیتی

در عصر حاضر که نظام های آموزشی با چالش های متعددی همچون کاهش مشارکت فعال دانش آموزان، ضعف در مهارت های زندگی، و مسئولیت گریزی نسل نوین مواجه اند، توجه به تربیت مسئولانه دانش آموزان، ضرورتی انکارناپذیر یافته است. مسئولیت پذیری نه تنها یک ویژگی شخصیتی مطلوب، بلکه مهارتی حیاتی برای زیست اجتماعی، تصمیم گیری آگاهانه، و موفقیت تحصیلی و شغلی در آینده تلقی می شود. با این حال، شیوه های سنتی آموزش اغلب مبتنی بر کنترل بیرونی، انضباط خشک، و انتقال دانش یک سویه اند که نمی توانند زمینه ساز شکل گیری احساس مسئولیت واقعی در کودکان و نوجوانان باشند.در این مقاله، با تاکید بر رویکردهای نوین مربی گری تربیتی، تلاش شده است تا راهکارهایی علمی و عملی برای پرورش مسئولیت پذیری در بستر مدرسه ارائه گردد. مربی گری تربیتی، برخلاف الگوهای آموزشی سنتی، بر رشد خودآگاهی، درونی سازی ارزش ها، تقویت مهارت های خودتنظیمی، و توانمندسازی فردی دانش آموز تمرکز دارد. بدین منظور، ابتدا به تبیین مفهومی مسئولیت پذیری و مرور دیدگاه های نظری (نظریه یادگیری اجتماعی بندورا، نظریه رشد اخلاقی کلبرگ، و نظریه خودمختاری دسی و رایان) پرداخته شده و سپس رویکردهایی چون گفت وگوی سقراطی، مشارکت محور کردن فرآیند آموزش، تفویض مسئولیت واقعی در کلاس، و مربی گری مبتنی بر ارزش ها به عنوان ابزارهای عملی معرفی شده اند.تحلیل وضعیت موجود مدارس در ایران نشان می دهد که ضعف در فرهنگ مدرسه ای، تمرکز بیش ازحد بر نمره محوری، و کم توجهی به آموزش مهارت های اجتماعی، از مهم ترین موانع در تربیت مسئولانه هستند. در نهایت، با استناد به نتایج پژوهش ها و تجارب موفق جهانی، مقاله به ارائه مدل پیشنهادی برای یک مدرسه مسئولیت محور می پردازد که در آن نقش معلم از آموزش دهنده صرف به تسهیل گر رشد و راهنمای تربیتی تغییر می یابد. یافته های این مقاله می تواند برای مدیران، معلمان، مشاوران تربیتی و سیاست گذاران حوزه آموزش و پرورش راهگشا باشد.