چگونه توانستم به کمک راهکارهای جذاب و مدرسه محور فرهنگ پژوهشگری و علم آموزی را در دانش آموزان مدرسه نهادینه سازم؟

پژوهش حاضر با هدف نهادینه سازی فرهنگ پژوهشگری و علاقه به علم آموزی در میان دانش آموزان مقطع ابتدایی دبستان دکتر روزدار انجام شده است. در شرایط کنونی نظام آموزشی، یکی از مهم ترین دغدغه های مدیران، معلمان و اولیای دانش آموزان، کم رنگ شدن روحیه تحقیق، پرسشگری و انگیزه علمی در میان کودکان است؛ مساله ای که در صورت تداوم، می تواند به افت سطح یادگیری، کاهش نوآوری و عدم رشد تفکر خلاق منجر شود. مدرسه به عنوان نخستین نهاد اجتماعی موثر در یاددهی و یادگیری، می تواند نقشی کلیدی در تقویت این فرهنگ ایفا کند. در آغاز سال تحصیلی، با مشاهده عدم انگیزه کافی برای یادگیری عمیق، عدم مشارکت دانش آموزان در پروژه های ساده علمی، و نبود علاقه به پژوهش در کلاس های درسی، تصمیم گرفتم به عنوان مدیر مدرسه، با طراحی برنامه ای پژوهش محور و متناسب با ویژگی های رشدی و شناختی دانش آموزان ابتدایی، به حل این مشکل بپردازم. در این اقدام پژوهی، ابتدا وضع موجود بررسی و مستند شد و سپس اطلاعات اولیه از طریق مشاهده رفتار دانش آموزان، مصاحبه با آموزگاران، والدین و بررسی محتوای فعالیت های کلاسی گردآوری شد. با تحلیل داده های به دست آمده، عواملی چون روش های سنتی تدریس، نبود فضای کافی برای تجربه های پژوهشی، کمبود فعالیت های عملی و مشارکتی و ضعف در انگیزه بخشی شناسایی شد. در گام بعد، مجموعه ای از راهکارهای مدرسه محور و جذاب شامل برگزاری نمایشگاه های علمی ساده، مسابقات پژوهشی درون مدرسه ای، استفاده از بازی های علمی، پروژه های گروهی، بهره گیری از معلمان داوطلب به عنوان تسهیل گر پژوهش، همکاری با والدین در پروژه های خانگی و ایجاد «باشگاه کوچک پژوهشگران» طراحی و اجرا شد. فرآیند اجرای راهکارها به طور پیوسته با نظارت و بازخوردگیری از معلمان، والدین و مشاهده مستقیم دانش آموزان صورت گرفت. در پایان دوره پژوهش، شاهد تغییرات ملموسی در رفتار، نگرش و انگیزه دانش آموزان نسبت به یادگیری و فعالیت های علمی بودیم. میزان مشارکت در فعالیت های گروهی، رغبت به سوال پرسیدن، همکاری در پروژه های ساده و علاقه مندی به حضور در برنامه های علمی مدرسه به شکل چشم گیری افزایش یافت. برای بررسی دقیق این تغییرات، داده های کیفی و کمی گردآوری شد که تحلیل آن ها با استفاده از جداول مقایسه ای و شاخص های توصیفی ارائه شد. نتایج این اقدام پژوهی نشان داد که حتی در سنین پایین و در فضای آموزشی ابتدایی، می توان با تکیه بر راهکارهای ساده، بومی، خلاقانه و مشارکتی، بذر پژوهشگری و علاقه به یادگیری را در ذهن کودکان کاشت و رشد داد. در پایان پیشنهاد می شود که نهادهای آموزشی و مسئولان منطقه ای و استانی با حمایت از چنین طرح هایی، زمینه ساز گسترش فرهنگ علم آموزی در مدارس ابتدایی باشند.

کلیدواژه ها:

فرهنگ ، پژوهشگری ، دانش آموزان ، مدرسه ، علم آموزی