بررسی نقش فضای کلاس در تقویت احساس تعلق و مسئولیت پذیری دانش آموزان

مدرسه به عنوان یکی از نخستین نهادهای اجتماعی که کودکان در آن با دنیای فراتر از خانواده آشنا می شوند، نقشی بنیادین در شکل گیری شخصیت، هویت و ارزش های فردی و اجتماعی دانش آموزان دارد. در این میان، فضای کلاس درس نه تنها محیطی برای یادگیری علمی و آموزشی است، بلکه بستری عمیق برای تعاملات اجتماعی، عاطفی و تربیتی به شمار می رود. فضای کلاس، اگر به درستی طراحی و مدیریت شود، می تواند عاملی مهم در تقویت احساس تعلق به مدرسه و کلاس در دانش آموزان باشد؛ احساسی که منجر به افزایش مشارکت فعال، تعهد به مسئولیت ها و در نهایت رشد همه جانبه آنان می شود. احساس تعلق به کلاس، یعنی پیوند عاطفی و ذهنی دانش آموز با محیط آموزشی و اطرافیان خود، زمینه ساز بروز انگیزش درونی، اعتماد به نفس، حس امنیت روانی و انگیزه برای مشارکت در فعالیت های گروهی و فردی است. در فضایی که دانش آموز خود را پذیرفته شده، محترم و مورد توجه می بیند، به طور طبیعی گرایش بیشتری به مسئولیت پذیری، نظم، رعایت حقوق دیگران و انجام وظایف آموزشی خواهد داشت. این در حالی است که در فضاهای خشک، غیرپویا، بی روح یا فاقد تعاملات سازنده، دانش آموز دچار بی تفاوتی، انزوا، کاهش انگیزه و گاه پرخاشگری و بی نظمی می شود. ویژگی های فیزیکی و روانی فضای کلاس از قبیل چیدمان مناسب، نور، تهویه، رنگ بندی، نظم و ترتیب، زیبایی بصری، امکان تعامل آزادانه و استفاده از ابزارهای متنوع آموزشی، همه در ایجاد یک محیط یادگیری مطلوب و انگیزشی موثرند. همچنین، نقش معلم در مدیریت و هدایت فضای کلاس، برخورد مناسب، رفتار عادلانه و ایجاد روابط انسانی مثبت با دانش آموزان، بسیار تعیین کننده است. هنگامی که فضای کلاس به گونه ای طراحی شود که دانش آموز در آن احساس ارزشمندی، احترام و مشارکت داشته باشد، زمینه برای رشد حس تعلق و پذیرش مسئولیت فراهم خواهد شد. در این پژوهش که به شیوه مروری و با مطالعه کتابخانه ای و مراجعه به مقاله ها و تحقیق های چاپ شده و مطالب دیجیتالی گرد آوری شده است و سعی بر آن شده که به بررسی نقش فضای کلاس در تقویت احساس تعلق و مسئولیت پذیری دانش آموزان پرداخته شود. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که فضای کلاس، به عنوان بستری چندبعدی فیزیکی و روانی، نقش کلیدی در تقویت احساس تعلق و مسئولیت پذیری دانش آموزان ایفا می کند و با ایجاد محیطی امن، مشارکتی و حمایت گر، زمینه ساز رشد شخصیت و موفقیت تحصیلی آنان می گردد.

کلیدواژه ها:

حس تعلق ، مدرسه ، کلاس درس ، دانش آموزان ، مسئولیت پذیری