تحلیل تطبیقی اثربخشی مداخلات مبتنی بر تنظیم هیجان در مقایسه با آموزش مهارت های اجتماعی بر کاهش پرخاشگری، زورگویی (Bullying) و تقویت سازگاری در دانش آموزان دوره متوسطه اول

پیش زمینه و هدف: پرخاشگری و رفتارهای آزاردهنده (Bullying) از رایج ترین و مخرب ترین معضلات محیط های آموزشی دوره متوسطه اول هستند که بر سلامت روانی، عملکرد تحصیلی و امنیت مدرسه تاثیر مستقیم دارند. این مقاله مروری تحلیلی با هدف مقایسه اثربخشی دو رویکرد مداخله ای کلیدی – آموزش تنظیم هیجان (مبتنی بر اصول CBT) که بر کنترل تکانه ها و خشم تمرکز دارد، و آموزش مهارت های اجتماعی که بر همدلی و حل تعارض متمرکز است – بر کاهش این رفتارها در نوجوانان تدوین شده است.روش بررسی: این مرور بر تحلیل نظام مند مطالعات تجربی و نیمه تجربی (از سال ۲۰۱۰ به بعد) انجام شده است. تمرکز بر ارزیابی کمی گزارش هایی است که از مقیاس های استاندارد سنجش پرخاشگری (مانند مقیاس بس/Buss) و ابزارهای سنجش رفتار آزاردهنده استفاده کرده اند.یافته های کلیدی: پژوهش ها نشان می دهند که آموزش تنظیم هیجان اغلب در کاهش مولفه پرخاشگری تکانشی و واکنشی (Reactive Aggression) در خود فرد پرخاشگر، کارایی بالاتری دارد. در مقابل، آموزش مهارت های اجتماعی با تقویت همدلی و چشم اندازگیری (Perspective-Taking)، در کاهش زورگویی رابطه ای (Relational Bullying) و بهبود کلی جو کلاس، موثرتر است. اثربخشی نهایی تابعی از انتخاب پروتکل مناسب با نوع پرخاشگری غالب در مدرسه است.نتیجه گیری و پیشنهادها: هر دو رویکرد ارزشمندند، اما برنامه های ترکیبی که تنظیم هیجان را با آموزش مهارت های اجتماعی (مانند حل تعارض) ادغام می کنند، موثرترین نتایج را به دست آورده اند. اجرای این مداخلات در ایران نیازمند بومی سازی پروتکل ها و آموزش مستمر مربیان است.

کلیدواژه ها:

تنظیم هیجان ، مهارت های اجتماعی ، پرخاشگری ، زورگویی (Bullying) ، روانشناسی مدرسه ، دوره متوسطه اول