تبیین فرصت های هوش مصنوعی در پایش و بهبود سلامت روان و یادگیری دانش آموزان در نظام آموزش و پرورش ایران: تحلیل ابعاد اخلاقی، فرهنگی و زیرساختی

نظام آموزش و پرورش ایران با چالش فزاینده اختلالات روان شناختی در جمعیت دانش آموزی و نارسایی جدی در ظرفیت های سنتی مشاوره مواجه است. این مقاله با رویکرد تحلیلی-انتقادی، فرصت های استراتژیک هوش مصنوعی (AI) را برای پاسخگویی به این چالش ها در دو حوزه سلامت روان (پایش و تشخیص زودهنگام) و علوم تربیتی (آموزش انطباقی و هدایت تحصیلی داده محور) در محیط مدارس ایران بررسی می کند. هوش مصنوعی با استفاده از پردازش زبان طبیعی (NLP) و مدل های یادگیری عمیق، قابلیت غربالگری فعال و مداوم دانش آموزان پرخطر را فراهم می کند، امری که در سایه شاخص تخصیص یک ساعت مشاوره به ازای هر ۱۲ دانش آموز به یک الزام استراتژیک تبدیل شده است. در بخش یادگیری، سیستم های آموزش انطباقی (AL) قادرند محتوا را بر اساس پروفایل شناختی فردی شخصی سازی کرده و کیفیت نتایج یادگیری را ارتقا دهند (Huang، Chen و Wang، ۲۰۲۳). با این حال، پیاده سازی موفق این تحول منوط به غلبه بر موانع ساختاری عمیق در ایران است. مهم ترین چالش ها شامل شکاف گسترده عدالت دیجیتال سواد دیجیتال متوسط معلمان (میانگین ۶۳ از ۱۰۰) (مالکی نژادی، آزادنیا، قاسمی و جلینی، ۱۴۰۴) و خلا بحرانی در قانون مستقل حمایت از داده های حساس سلامت روان (اصغری، ۱۴۰۱) است. مقاله استدلال می کند که هوش مصنوعی تنها در صورت تدوین اخلاق نامه جامع، تامین زیرساخت فراگیر و سازگاری فرهنگی-بومی می تواند به جای ابزار تشدید نابرابری، اهرمی برای تحقق عدالت آموزشی و ارتقاء سلامت روانی دانش آموزان شود.

کلیدواژه ها:

هوش مصنوعی ، سلامت روان ، آموزش انطباقی ، هدایت تحصیلی ، نظام آموزش و پرورش ایران ، چالش اخلاقی ، عدالت دیجیتال