از انضباط بیرونی تا خودنظارتی درونی؛ تربیت شخصیت خودرهبر در بستر آموزش رسمی

یکی از چالشهای بنیادین در نظام آموزش رسمی چگونگی گذار از کنترلهای بیرونی به سوی پرورش درونی ترین سطوح خودنظارتی و مسئولیت پذیری فردی است. مقاله حاضر با هدف تبیین بسترهای نظری تربیت شخصیت خودرهبر به تحلیل فرآیند عبور از انضباط بیرونی به خودنظارتی درونی در چارچوب آموزش رسمی میپردازد. این مطالعه به روش تحلیل مفهومی و با رویکردی نظری - تحلیلی انجام شده و در آن مفاهیم کلیدی مانند انضباط بیرونی، خودنظارتی و شخصیت خودرهبر به صورت نظام مند تعریف و تبیین شده اند. در چارچوبی میان رشته ای از نظریه های مکان کنترل (Rotter)، خود تعیینی (Deci & Ryan) و رشد اخلاقی (Kohlberg) برای درک سازوکارهای درونی سازی نظم و ارزشها بهره گرفته شده است. یافتههای نظری مقاله نشان میدهند که تداوم الگوهای بیرونی انضباط، نه تنها انگیزش درونی و عاملیت اخلاقی دانش آموزان را تضعیف میکند بلکه مانع شکل گیری هویت خودرهبر در آنان میشود. بر این اساس، پرورش شخصیت خودرهبر مستلزم بازتعریف نقش معلم از حافظ نظم به تسهیلگر رشد درونی طراحی برنامه درسی خود تنظیم گر، تقویت فضای مدرسه ای مشارکت محور و اصلاح شیوه های ارزشیابی از بیرونی به درونی است. نتیجه نهایی مقاله بر ضرورت استقرار رویکرد تربیتی تحول محور برای پرورش انسان مسئول و خودرهبر در جامعه متغیر و پیش بینی ناپذیر معاصر تاکید دارد.

کلیدواژه ها:

تربیت خودرهبر ، انضباط بیرونی ، خودنظارتی درونی ، عاملیت اخلاقی ، آموزش رسمی ، نظریه خود تعیینی ، تحول تربیتی