نقش بازخورد کیفی در افزایش خود تنظیمی دانش آموزان ابتدایی

در چند دهه اخیر، مفهوم «بازخورد کیفی» به عنوان یکی از عناصر کلیدی در یادگیری تکوینی و رشد مهارت های خودتنظیمی دانش آموزان مورد توجه پژوهشگران تربیتی قرار گرفته است. در نظام آموزشی امروز که هدف آن صرفا انتقال دانش نیست، بلکه پرورش یادگیرندگان خودراهبر و خودتنظیم است، بازخورد صرفا نمره ای و کمی دیگر پاسخگوی نیازهای شناختی و هیجانی دانش آموزان به ویژه در پایه های ابتدایی نیست. مطالعات نظری و تجربی در آثار ویگوتسکی، بندورا، پیاژه و راجرز نشان می دهد که بازخورد کیفی زمانی موثر است که در خدمت رشد فراشناخت، انگیزش درونی، و ایجاد مسئولیت یادگیری در کودکان قرار گیرد.در چارچوب نظری یادگیری اجتماعی–شناختی بندورا، بازخورد به مثابه «منبع تنظیم» رفتار و یادگیری تلقی می شود که به شکل گیری باور خودکارآمدی می انجامد. همچنین بر اساس دیدگاه ویگوتسکی، بازخورد کیفی ابزاری است برای عبور دانش آموز از «منطق رشد کنونی» به «منطق رشد بالقوه» از طریق تعامل با معلم و همسالان. در کلاس های ابتدایی، بازخورد توصیفی که شامل توضیح مسیر پیشرفت، پیشنهاد برای بهبود، و تشویق به بازاندیشی است، باعث می شود دانش آموز به جای وابستگی به ارزیابی دیگران، به درک شخصی از عملکرد خود برسد.نتایج تحلیل نظری حاضر نشان می دهد که بازخورد کیفی نه تنها به بهبود عملکرد تحصیلی منجر می شود، بلکه نقش موثری در توسعه مسئولیت پذیری یادگیرنده، ارتقای عزت نفس تحصیلی، کاهش اضطراب امتحان و تقویت خودارزیابی ایفا می کند. چنین بازخوردی در بستری تعاملی، انسانی و حمایتگر معنا پیدا می کند؛ جایی که خطاها فرصت یادگیری و نه نشانه شکست تلقی می شوند. بر این اساس، برای مدارس ابتدایی ضروری است که فرهنگ بازخورد کیفی جایگزین نظام نمره محور گردد تا فرایند یادگیری به شیوه ای درونی، مداوم و خودتنظیم پیش رود.

کلیدواژه ها:

بازخورد کیفی ، خودتنظیمی ، یادگیری تکوینی ، فراشناخت ، بندورا ، ویگوتسکی ، فرآیندمحوری ، بازخورد سازنده