تبیینی بر قاعده کلامی موافات ازدیدگاه متکلمان مدرسه کلامی بغداد

متکلمان مکتب کلامی بغداد در مسئله ی “موافات”، به تبیین و بررسی قاعده ی کلامی “موافات” پرداخته اند. در این راستا، بحث های جدی در مورد پذیرش یا عدم پذیرش این قاعده شکل گرفته است و در نهایت، گروهی از آنان با این قاعده مخالفت کرده و آن را نامقبول دانسته اند.از دیدگاه برخی از متکلمان مکتب بغداد، مانند شیخ مفید، عقل منکر امکان کفر مومن نیست؛ چرا که چنین امری مستلزم هیچ محذوری نمی باشد. هرچند که شیخ مفید اذعان دارد بر اساس دسته ای از احادیث، هرگاه شخصی در برهه ای از زندگی خود ایمان بیاورد، دیگر امکان کافر شدن او وجود ندارد.در مقابل، دسته ای دیگر از متکلمان مانند سید مرتضی، شیخ طوسی و ابوصلاح حلبی، با این قاعده به مخالفت برخاسته اند. این گروه، بدون اشاره به منابع روایی، استدلال می کنند که چون شرط متاخر جایز نیست، نمی توان مشروط بودن ثواب را به ایمان تا لحظه ی مرگ دانست. بر این اساس، از نظر عقل چنین شرطی صحیح نبوده و در نتیجه، قاعده ی کلامی موافات امری غیر عقلانی است. به اعتقاد این گروه، امکان ندارد مومنی کافر شود.دیدگاه این گروه از متکلمان، دارای کاستی هایی است و ادله ی ارائه شده از جانب آنان چندان متقن به نظر نمی رسد. بررسی این ادله در این پژوهش مورد توجه قرار گرفته است.

کلیدواژه ها:

مدرسه کلامی بغداد ، شیخ مفید ، سید مرتضی ، شیخ طوسی ، ابوصلاح حلبی