تحلیل پدیدارشناسانه فرسودگی تحصیلی در دانش آموزان دوره متوسطه دوم و نقش معلم مطالعات اجتماعی در کاهش آن

فرسودگی تحصیلی به عنوان یک سندرم روان شناختی ناشی از استرس مزمن در محیط آموزشی، به یکی از چالش های اصلی سلامت روان دانش آموزان تبدیل شده است. این پدیده که با خستگی عاطفی، بدبینی نسبت به تحصیل و کاهش کارآمدی شخصی مشخص می شود، تاثیرات مخربی بر پیشرفت تحصیلی، انگیزه و بهزیستی کلی دانش آموزان دارد. پژوهش حاضر با اتخاذ رویکردی کیفی و روش پدیدارشناسی، به دنبال درک عمیق و تحلیل تجربه زیسته دانش آموزان دوره متوسطه دوم از فرسودگی تحصیلی است. علاوه بر این، این مقاله به بررسی نقش بالقوه معلمان، به ویژه معلم مطالعات اجتماعی، در شناسایی، پیشگیری و کاهش این پدیده می پردازد. داده ها از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته عمیق با ۱۵ دانش آموز که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده بودند، گردآوری شد. تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل مضمون منجر به شناسایی چهار مضمون اصلی گردید: ۱) بار سنگین فشار بی پایان (ناشی از انتظارات خانواده، نظام آموزشی و کمال گرایی درونی)؛ ۲) تحلیل رفتن عاطفی و جسمانی (شامل خستگی مزمن و بی انگیزگی)؛ ۳) گسست از محیط تحصیل (شامل بدبینی و روابط مخدوش)؛ و ۴) معلم به مثابه نقطه اتکا (پتانسیل معلم در ایجاد فضای امن و معنادار ساختن یادگیری). یافته ها نشان می دهد که فرسودگی تحصیلی یک تجربه چندبعدی و پیچیده است که عمیقا در بافت فرهنگی و اجتماعی دانش آموزان ریشه دارد. همچنین، نتایج حاکی از آن است که معلم مطالعات اجتماعی به دلیل ماهیت درسی خود که با مسائل هویتی، اجتماعی و شهروندی سروکار دارد، می تواند نقشی منحصربه فرد در تقویت تاب آوری و مهارت های مقابله ای دانش آموزان ایفا کند. این پژوهش بر ضرورت توجه نظام آموزشی به سلامت روان دانش آموزان و توانمندسازی معلمان برای ایفای نقشی حمایتی و تسهیل گر تاکید می کند.

کلیدواژه ها:

فرسودگی تحصیلی ، سلامت روان ، دانش آموزان متوسطه ، مطالعات اجتماعی ، روش کیفی ، پدیدارشناسی.