بررسی شاکله در آیات ۸۱ سوره ی اسراء از دیدگاه مفسران و روان شناسان

واژه ی شاکله یکی از واژه های تک کاربرد قرآن کریم است. در لغت دارای معانی مختلفی است؛ ازجمله: نیت، خلقت، ناحیه، مثل و....اصطلاح مفسران نیز تا حدودی با این معانی سازگار است. به طورکلی، شاکله یعنی هر آنچه انسان را محدود و مقید می سازد؛ البته به نحو اقتضا نه به نحو علیت تامه. علامه طباطبایی ۸بیش از سایر مفسران درباره ی این واژه در آیه ی ۸۴ سوره ی اسراء و امور مربوط به آن بحث نموده است.«شخصیت» که اساسی ترین موضوع علم روان شناسی به شمار می رود، واژه ای است که دانشمندان این عرصه به اشتباه آن را معادل شاکله در قرآن دانسته اند. تکوین و رشد شاکله ی انسان حد و مرز ندارد و در تمام انسان ها و همه ی مراحل زندگی جاری است. عوامل متعددی می تواند در شکل گیری شاکله تاثیرگذار باشند؛ ازجمله: والدین (وراثت و ژنتیک)، محیط (خانوادگی، اجتماعی، سیاسی)، دوستان و... اما میدان دار تاثیر و تحولات رفتاری انسان، اراده و اختیار آدمی است که مهم ترین نقش را در این زمینه ایفا می کند.ازآنجاکه قوای مختلفی (هوای نفس، عقل، قلب و عاطفه) درون انسان وجود دارد، برحسب توجه انسان به هر یک از این نیروها و فعال ساختن آن، تیپ مشخص و شخصیت خاصی شکل می گیرد که سبب می شود انسان مطابق آن شخصیت عمل نماید و علاوه بر این، انتظارات دیگران نیز بر اساس شخصیت شکل یافته ی وی است.قرآن کریم ضمن توجه به هر دو بعد وجود انسان و البته با محور قرار دادن روح، ملاک شخصیت را اعتقاد افراد معرفی نموده و لذا انسان ها را به مومنین، کافرین، ظالمین و..تقسیم می نماید. علم روان شناسی نیز به طور گسترده در این زمینه بحث نموده و در تحقیقات خود تا حدودی به حقایق قرآنی دست یافته است. با این تفاوت که بیشتر به جنبه ی فیزیکی بشر پرداخته و از پرداختن به بعد والای روحی که معیار ارزش وجودی است؛ غافل شده و همچنین به مقتضای مباحث و مضمون این علم، از عناوین خاص روان شناسی بهره گرفته است. بنابراین با وجود برخی نتایج و یافته های هماهنگ روان شناسی با قرآن، در بعضی موارد نیازمند بررسی بیشتر است.

کلیدواژه ها:

آیه ۸۴ سوره ی اسراء ، شاکله ، مفسران ، روان شناسان