بازشناسی احکام معماری پایدار، از رهیافت وقف

امروزه برنامه و روشی که در عین حفظ منابع طبیعی، نیاز نسل های کنونی و آینده ی اجتماع را به صورتی مستمر تامین کند، پایدار محسوب می شود. نظام وقف در تاریخ جوامع اسلامی نمونه ای از برنامه ریزی پایدار را در سنتی هزار ساله نشان می دهد. با مطالعه تاریخ این جوامع، مجموعه بناهایی را می توانیافت که به دلیل اجرای سنت وقف، پایداری طولانی تری نسبت به بناهای دیگر داشته اند و همچنان با کاربری اولیه خود ادامه حیات می دهند؛ بدین صورتکه بیشتر بخشی از درآمد موقوفات صرف حفظ بنا و بخشی نیز صرف عوامل دیگر می شود. در این مقاله سعی شده است تا با تکیه بر روش های اسنادی وپژوهشی، ریشه های بنیادین و تاثیرگذار پدیده ی وقف را، بر پایداری معماری اماکن عام المنفعه )همچون بازار( را مورد بررسی قرار داده و عوامل بررسی این پایداری مورد تحلیل قرار گیرد. در این خصوص سعی شده است ابتدا، مختصرا تعریفی از وقف و انواع آن ارائه شود، سپس به بررسی نقش وقف در پایداری معماری اماکن وقفی از طریق بررسی تاثیر رقبات به عنوان واحدهای درآمدزای موقوفه که بدون آنها امکان تحقق نیات واقف میسر نمی باشد و حسبات بهعنوان عامل ایجاد کننده تعادل، از طریق تعمیم عدالت در بناها که خود نتیجه برقراری نظم و انظباط در بناهای عام المنفعه می باشد، پرداخته شده است. درادامه به بررسی ایفاگری نقش وقف در شکل گیری ساخت فضایی و کالبدی شهری از طریق پایداری بناهای عام المنفعه پرداخته و در نهایت با بررسی این ریشه ها و مطابقت آن با عناصر اصلی پایداری اجتماعی از دیدگاه لانگ نتایج حاصله در جدولی ارائه گردیده است.

کلیدواژه ها:

وقف ، رقبات ، حسبات ، پایداری ، معماری