قاضی اختصاصی در دیوان بین المللی دادگستری

دیوان بین المللی دادگستری به عنوان عالیترین نهاد قضایی سازمان ملل سازوکاری را پیش بینی کرده است که به دولتهای فاقد نماینده در ترکیب قضات، دیوان امکان معرفی یک «قاضی اختصاصی برای هر پرونده خاص را میدهد. هدف اصلی از این سازوکار، تقویت اصل بی طرفی و توازن ملیتی در فرایند دادرسی و ارتقای اعتماد دولتها به رای نهایی دیوان است مقاله حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی به بررسی مبنای حقوقی و فلسفه وجودی قاضی اختصاصی، روند انتخاب و کارکرد آن در دادرسیهای بینالمللی پرداخته است. در این راستا با تحلیل ساختار ماده ۳۱ اساسنامه دیوان و مطالعه پروندههای شاخصی که ایران و سایر کشورها از این امکان استفاده کرده اند، نشان داده شده است که این نهاد میتواند تا حدی نگرانیهای مربوط به تعارض منافع و عدم نمایندگی را کاهش دهد. یافته ها بیانگر آن است که با وجود انتقاداتی همچون استفاده سیاسی تاثیرات محدود در رای گیری نهایی یا چالشهای بیطرفی، قاضی اختصاصی همچنان نقش مهمی در تقویت مشروعیت آرای دیوان دارد همچنین بررسی عملکرد قضات اختصاصی ایرانی در پرونده های نفت و مصادره اموال نشان میدهد که این نهاد در افزایش ظرفیت دفاع حقوقی کشورها در سطح بین المللی موثر بوده .است نتیجه گیری مقاله بر ضرورت شفاف سازی بیشتر فرایند انتخاب و ارتقای معیارهای صلاحیت قضات اختصاصی به منظور حفظ عدالت و اعتماد جهانی تاکید دارد.

کلیدواژه ها:

قاضی اختصاصی ، دیوان بین المللی دادگستری ، دادرسی منصفانه ، بیطرفی ، قضایی ، حقوق بین الملل ، مشروعیت قضایی