خلاقیت معلمانه در مواجهه با محدودیت های فرهنگی: شیوه های ابتکاری کلاس داری

این مقاله به واکاوی پدیده ی «خلاقیت معلمانه» در بستر محدودیت های فرهنگی حاکم بر نظام های آموزشی می پردازد و شیوه های ابتکاری کلاس داری را که معلمان برای فایق آمدن بر این چالش ها به کار می گیرند، مورد تحلیل قرار می دهد. در فضای آموزشی معاصر، معلمان اغلب در نقطه ی تلاقی میان الگوهای تربیتی جهانی و هنجارهای فرهنگی بومی قرار دارند؛ تقابلی که می تواند به جای مانعی برای کنشگری، به مثابه ی بستری برای بروز نوآوری های آموزشی عمل کند. با این حال، پژوهش های موجود عمدتا بر شناسایی موانع متمرکز بوده اند و سازوکارهای خلاقانه ای که معلمان در عمل برای مدیریت این محدودیت ها ابداع می کنند، کمتر مورد کاوش نظام مند قرار گرفته است. هدف اصلی این پژوهش، شناسایی، دسته بندی و تحلیل راهبردهای ابتکاری است که معلمان از طریق آن ها محدودیت های فرهنگی را به فرصت هایی برای تعمیق یادگیری و پرورش تفکر انتقادی در دانش آموزان بدل می سازند. این مقاله بر آن است تا با ارائه ی یک الگوی مفهومی از این شیوه ها، به درک عمیق تری از هوشمندی فرهنگی معلمان دست یابد. پژوهش حاضر با رویکردی کیفی و با بهره گیری از روش پدیدارشناسی تفسیری انجام شده است. داده ها از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته با جمعی از معلمان باتجربه و مشاهدات کلاسی هدفمند گردآوری شده اند تا تجارب زیسته ی آنان در مواجهه با این چالش ها به دقت ثبت و تحلیل شود. این پژوهش بر آن است که محدودیت های فرهنگی، الزاما به مثابه ی یک عامل بازدارنده عمل نمی کنند، بلکه می توانند همچون یک کاتالیزور، خلاقیت و هوشمندی راهبردی معلمان را برانگیزند. دلالت های این یافته ها می تواند در بازنگری برنامه های تربیت معلم و سیاست گذاری های آموزشی به منظور حمایت و پرورش این دسته از شایستگی های حرفه ای مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

خلاقیت معلمانه ، محدودیت های فرهنگی ، شیوه های ابتکاری کلاس داری ، نوآوری آموزشی ، هوشمندی فرهنگی ، کنشگری معلم