دبیر تربیت بدنی و ترویج سبک زندگی فعال برای مقابله با فقر حرکتی در نسل جدید

در دهه های اخیر، گسترش فناوری های دیجیتال، تغییر الگوهای اوقات فراغت و غلبه سبک زندگی کم تحرک، به شکل معناداری موجب کاهش سطح فعالیت بدنی در میان کودکان و نوجوانان شده است؛ پدیده ای که در ادبیات علمی با عنوان «فقر حرکتی» یا Hypokinesia شناخته می شود و پیامدهایی همچون افت شاخص های قلبی–عروقی، کاهش تراکم استخوان، ضعف عضلانی، کاهش خودکارآمدی حرکتی و بروز مشکلات روان شناختی نظیر اضطراب و افسردگی را به همراه دارد.در این میان، دبیران تربیت بدنی به عنوان کنشگران کلیدی نظام آموزشی نقش حیاتی در ترویج سبک زندگی فعال ایفا می کنند، چرا که علاوه بر مسئولیت آموزش مهارت های حرکتی و ورزشی، وظیفه فرهنگ سازی برای ایجاد نگرش مثبت نسبت به فعالیت بدنی در نسل جدید بر عهده آنان است. بر اساس نظریه خودتعیین گری دسی و رایان، ایجاد انگیزش درونی نسبت به فعالیت های ورزشی، هنگامی محقق می شود که دبیر تربیت بدنی بتواند سه نیاز بنیادین روان شناختی دانش آموزان یعنی «خودمختاری»، «شایستگی» و «ارتباط» را در فرایند آموزش تقویت کند؛ امری که از طریق بهره گیری از رویکردهای آموزشی تعاملی، استفاده از سبک های رهبری دموکراتیک یا حمایتی، و طراحی تمرینات خلاق و متناسب با علایق نونهالان امکان پذیر می گردد.مقابله با فقر حرکتی مستلزم اقدامات چندسطحی است که دربرگیرنده برنامه ریزی آموزشی، اصلاح نگرش والدین، بهبود امکانات و فضاهای ورزشی مدارس، و به کارگیری فناوری های نوین در سنجش و پایش فعالیت بدنی دانش آموزان می باشد. هم چنین، باید به پیوند میان فعالیت بدنی و ارتقاء سرمایه روانی–اجتماعی توجه داشت، زیرا مطالعات نشان می دهد افرادی که در سنین مدرسه سبک زندگی فعال اتخاذ می کنند، نه تنها در طول عمر شاخص های تندرستی بهتری دارند بلکه در حوزه مهارت های اجتماعی، خودنظم دهی رفتاری و مقابله با استرس نیز کارآمدتر عمل می کنند.در ایران، با وجود اجرای درس تربیت بدنی در همه مقاطع تحصیلی، هنوز شکاف قابل توجهی میان میزان توصیه شده فعالیت بدنی توسط نهادهای بین المللی (نظیر WHO)، و میزان واقعی فعالیت دانش آموزان وجود دارد؛ شکافی که عمدتا ناشی از فشار درس های نظری، محدودیت فضا، کمبود امکانات، و فقدان برنامه های منظم انگیزشی است. از این رو، اتخاذ دیدگاه «تربیت بدنی فراتر از کلاس درس»، که به پیوند فعالیت بدنی با سبک زندگی روزمره و مشارکت خانواده ها تاکید دارد، می تواند به عنوان راهبردی پایدار برای کاهش فقر حرکتی نسل جدید مطرح باشد. دبیر تربیت بدنی در این رویکرد نه تنها مربی فنون ورزشی، بلکه راهبر فرهنگی، مشاور رفتارهای سالم، و واسطه ارتباطی میان مدرسه، خانواده و جامعه در امر ترویج فعالیت بدنی خواهد بود.نتیجه گیری این تحلیل آن است که مقابله با فقر حرکتی نیازمند ایفای نقش چندبعدی و فعال دبیران تربیت بدنی در حوزه آموزش، انگیزش، فرهنگ سازی و سیاست گذاری خرد مدرسه ای است و تنها با همگرایی اقدامات میدانی و حمایتی می توان از روند رو به رشد کم تحرکی در نسل جوان کاست.

کلیدواژه ها:

دبیر تربیت بدنی ، سبک زندگی فعال ، فقر حرکتی ، نظریه خودتعیین گری ، انگیزش ورزشی ، فعالیت بدنی کودکان و نوجوانان ، سرمایه روانی–اجتماعی ، سلامت جسمی و روانی ، سبک های رهبری آموزشی ، فرهنگ سازی ورزشی