مروری بر اصول مدیریت در مدیریت اسلامی

مدیریت اسلامی نظامی جامع و انسان محور است که بر پایه آموزه ها و منابع اصیل اسلامی همچون قرآن، سنت پیامبر (ص)، سیره ائمه معصومین (ع) و عقل بنا شده است. علم مدیریت به معنی اعم خود یک پدیده نوظهور در قرن حاضر نیست و متولیان آن نیز مکاتب شرق و غرب نمی باشند ، بلکه علم مدیریت همانند سایر علوم تجربی اصالتی قرآنی دارد و از خانواده الفاضی چون تدبیر و تدبر و مدبر است که در قرآن به کرار آمده اند از جمله در سوره یونس آیه ۳۱ اشاره شده است : و من یدبر الامر فسیقولون الله ، (و کیست که فرمانش عالم آفرینش را منظم می دارد ؟ گویند قادر بر این امور تنها خداست ). مدیریت اسلامی مجموعه ای از اصول و مبانی برگرفته از قرآن کریم، سنت پیامبر اسلام (ص)، سیره ائمه معصومین (ع) و عقل است که به شیوه ای جامع به هدایت و سازماندهی امور فردی و اجتماعی می پردازد. در این رویکرد، انسان محور مدیریت است و هدف اصلی، رشد و تعالی او در جهت رضایت الهی و برقراری عدالت اجتماعی است. بطوریکه ملاحظه می شود مدیریت ریشه در قرآن دارد و اول مدیر عالم خدای قادر متعال است ، که نظام تکوین را به نحو احسن اداره می کند ، و ذره ای نقص و کاستی در آن راه ندارد .پس در مدیریت اسلامی آنچه که محور است حق است ، و رسوا اکرم (ص) نیز راهنما و دعوت کننده بسوی حق است ، و زندگی او سرمشق و الگوئی برای پیروان حق است . هر حق جوئی برای فراهم کردن شرایط و زمینه سیرالی الحق راهی جز تاسی از سنت و سیره پیامبر (ص) و معصومین (ع) ندارد و در غیر اینصورت وصول به لقاء حق میسر نخواهد شد. حقی که خدای متعال بر حاکم اسلامی واجب ساخته است این است که حقوق همه را ادا کند و به ارزش انسانی آنها احترام بگذارند و راه رسیدن به کمال را برای همگان هموار سازد ، و از مردم بعنوان وسیله ای جهت کسب منافع و قدرت بیشتر خود استفاده نکند . مدیریت اسلامی تلاش دارد میان اهداف مادی و معنوی تعادل برقرار کرده و با تاکید بر معنویت، عدالت و کرامت انسانی، الگویی متفاوت از مدیریت غربی ارائه دهد.مدیریت اسلامی یکی از شاخه های مهم علوم انسانی اسلامی است که تلاش دارد اصول و مبانی مدیریت را بر اساس جهان بینی توحیدی و تعالیم اسلام ارائه دهد. برخلاف مکاتب غربی که اغلب مبتنی بر سودمحوری و انسان محوری صرف اند، مدیریت اسلامی بر پایه ی کرامت انسانی، عدالت، معنویت و رضایت الهی بنا شده است. این مقاله در پی آن است که با رجوع به منابع اصیل اسلامی همچون قرآن، سنت، سیره معصومین (ع) و عقل، به بررسی اصول مدیریت در منابع مدیریت اسلامی بپردازد. نتیجه گیری :مدیریت اسلامی الگویی جامع و متعالی برای اداره امور اجتماعی و سازمانی ارائه می دهد که با تاکید بر ارزش های الهی، اخلاقی و انسانی، تفاوتی بنیادین با رویکردهای صرفا مادی نگر دارد. در این الگو، مدیریت نه تنها ابزار سازمان دهی امور، بلکه مسیری برای رشد معنوی، تحقق عدالت اجتماعی و رضایت الهی است. توجه به اصول مدیریت مبتنی برمنابع اسلامی می تواند به اصلاح ساختارهای مدیریتی و تقویت سرمایه انسانی در جامعه کمک شایانی نماید.

کلیدواژه ها:

اصول مدیریت ، مدیریت اسلامی