آبخوان داری : راهی به سوی باز سازی، نگاه داری، و افزایش بهره وری خاک

بر پایه ی آمار منتشر شده به وسیله ِ ِ ِ ی فا ئو، بخشی بسیار بزرگ از کشتزارهای کنونی تا سال 2090 از زیر کشت بیرون رفته و بد ین ترتیب، گروهی پرشمار از انسانها به خاطر نداشتن زمین بارور از بین خواهند رفت . تبدیل جنگل ها و علفزارها به کشتزار، کاری ناپسند که سالها در کشورهای در حال توسعه جریان دارد، تنها نابودی برخی را به تأخیر می اندازد . هر چند خاک در مناطق خشک، ودر کوتاه مدت، به درستی منبعی تجدید ناپذیر بشمار می رود، جابجایی نا خواسته ی آن می تواند راهی برای بازسازی زمین های فرسوده باشد . این مهم می تواند به وسیله ی آب، منبعی تجدید پذیر، تحقق یابد . تغذیه ی مصنوعی آبخوانها، مهمترین بخش آبخوان داری، روشی خردمندانه برای انتقال خاکی که نگاهداری آن در پهنه ی آبخیز با کاربرد روشهای شناخته شده، وبا صرف هزینه ای توجیه پذیر، میسر نیست،می باشد . گرچه این اندیشه مغایر شعار آبخیزداری ایالات متحده ی آمریکا بشمار می رود - هر قطره باران بایستی در همانجا که می بارد نگاه داری شود - نگاهی ژرف به زمین های آبرفتی، که بیشترین خوراک بشر را تامین می کنند، پذیرندگان شعار فوق را به تامل وا می دارد . وجود 42 میلیون هکتار آبرفتهای درشت دانه ی دارای کیفیت خوب، 6 میلیون هکتارخاکهای زراعی، که دررده بندی نخستین " قهوه ای " نامیده شده اند،و 12 میلیون هکتارشنزار در سرزمین ایران موقعیتی چشمگیر را برای اجرای برنامه های آبخوان داری فراهم آورده است . هرچند مهمترین هدف کار برد این دانش و فن تامین آب های آشامیدنی و زراعی است، ایجاد بستری مناسب برای کشت از سودهای وابسته ی آن محسوب می گردد . از آنجا که فرسایش خاک، به دلیل کاهش ظرفیت نگاهداری آب قابل استفاده به " شبه خشکسالی " شهرت یافته است، افزایش ژرفای خاک را می توان به " همزاد ترسالی " تعبیر کرد . رخنمونی سازندهای آهکرسی و سنگ لایی، یا دیگرسازندهای فرسایش پذیر، به شرط نداشتن مواد زیان آور،گل آلودگی سیلاب را نعمتی بزرگ می نماید؛ موکل عذاب سدسازان و مهندسان منابع آب، فرشته ی رحمت آبخوان داران است ! کودهای دامی وپسماندهای گیاهی کیفیت خاک تازه نهشته را افزوده، و مواد مغذی محلول باروری آن را بیشتر میکنند . این وضعیت شرایط بهتری را برای ریزجانداران خاکزی، که فراوانی آنها از نشانه های کیفیت مطلوب خاک است، فراهم می آورد . باز سازی مراتع کم بازده، کشت گیاهان علوفه ای، وتولید پس چر فراوان بخشی از دامهارا از آبخیزهای فرسوده دور نگاهداشته، و به ترمیم طبیعی آنها کمک می کند . پیامد پیروی بخردانه از این راهبرد، بازگشتن پوشش گیاهی به چراگاههایی که هزاران سال در سرزمین آریاها - کوچندگان - مورد بهره برداری بوده اند، می باشد . مبارزه با فرسایش بادی از دشوارترین روشهای مدیریت منابع در سرزمینهای خشک، نیمه خشک، و نیمه مرطوب شناخته شده است . گسترش سیلاب روی شنزارهای کم شیب به تثبیت آنها می انجامد . افزون بر آن، مهار کردن سیلابهای حاوی شن در مخروطهای افکنه ی آبخیزهای مولد شن از جابجایی شن به وسیله ی باد می کاهد . خاک بزرگترین ذخیره گاه کربن بوده، و بهره وری از آن در شبکه های آبخوان داری نوید دهنده ی هوایی بهتر برای محیط زیست است . مصادره ی کربن در ریشه های گیاهان، و بخش روی زمینی درختانی که به عنوان بادشکن کاشته و نگاهداری می شوند، از مزایای تحقق اندیشه ی آبخوان داری است . ویرانی زمین، یا به بیانی دیگر، بیابان زایی، از پیامدهای ناداری بیابان نشینهاست . فراهم سازی آبهای آشامیدنی و زراعی راهی برای جلوگیری از دست اندازی کشاورزان و دامداران مناطق کم آب به اراضی حاشیه ای است . بر همین روال است تهیه ی هیزم برای گروهی که به سوختهای سنگواره ای دسترسی ندارند . دستاورد بنای شبکه های پهناور آبخوان داری، رسیدن به زیستگاه مطلوب حضرت امام جعفرصادق ( ع ) است : لاتطیب السکنی الا بثلاث : الهواء الطیب، الماء الغزیر العذب، والارض الخواره - زیستگاه پسندیده نخواهد بود مگر به سه چیز : هوای پاکیزه، آب فراوان و گوارا، و زمین بارور .