طراحی گذر عرفانی «منطق الطیر» در شهر سمنان با رویکرد بازنمایی استورات هال

با توجه به پیشینه تاریخی، وجود مقبره ها و آثار عرفانی، استان سمنان ظرفیت آن را دارد که به یکی از مقاصد گردشگری معنوی و عرفانی بدل شود. در این راستا، طراحی پروژه هایی همچون «گذرهای عرفانی» می توواند نقشی موثر در معرفی هویت فرهنگی و تاریخی این منطقه ایفا کند. با این حال، در طراحی چنین طرح هایی باید به محدودیت های ایدئولوژیک و فرهنگی موجود، به ویژه در چارچوب سیاست های فرهنگی جمهوری اسلامی، توجه ویژه ای داشت؛ زیرا ممکن است برخی جنبه های معنوی پروژه، به سبب حساسیت های اعتقادی، با چالش هایی روبه رو شوند. بنابراین، ضروری است ضمن وفاداری به اصالت فرهنگی و عرفانی منطقه، طراحی پروژه ها نگاهی آگاهانه به ساختار گفتمانی حاکم داشته باشد. در این مسیر، نظریه بازنمایی استوارت هال می تواند به عنوان چارچوبی تحلیلی و مفهومی، راهنمای طراحان پیش از ورود به مرحله اجرایی باشد. هال باور دارد که معنا در ذات اشیا یا نمادها نهفته نیست، بلکه در فرآیند اجتماعی رمزگذاری، رمزگشایی و تولید می شود. بازنمایی، از این منظر، نه بازتاب صرف واقعیت بلکه بازتولید واقعیت در دل گفتمان ها و ساختارهای ایدئولوژیک است. بر این اساس، هرگونه طراحی فضایی یا بصری، به منزله کنشی گفتمانی است که معنا را در بستر اجتماعی، تاریخی و سیاسی خاصی می آفریند. در این پژوهش، با تکیه بر مفاهیم عرفانی منطق الطیر عطار و از منظر نظریه بازنمایی، تلاش می شود نشان داده شود که چگونه می توان پیش از طراحی فضا، به رمزگذاری هدفمند نشانه ها اندیشید؛ نشانه هایی که هم با هویت عرفانی منطقه همخوان باشند و هم امکان رمزگشایی آن ها از سوی ساختار سیاست فرهنگی حاکم وجود داشته باشد.از سوی دیگر، نظریه بازنمایی به ما کمک می کند تا فرآیند طراحی را نه صرفا تکنیکی، بلکه به عنوان میدانی معنازا ببینیم؛ جایی که طراح، مدیریت شهری و مخاطب نهایی (شهروند یا گردشگر) در یک بازی پیچیده معنا شرکت می کنند. در این چارچوب، بازنمایی نه صرفا ابزاری برای انتقال محتوا، بلکه ابزاری برای مذاکره، چانه زنی، مشروعیت بخشی و حتی مقاومت است.این پژوهش به شیوه ای توصیفی می کوشد چگونگی بهره گیری طراح از مفهوم بازنمایی را در تعامل با سفارش دهنده (مدیریت شهری) تبیین کند.

کلیدواژه ها:

بازنمایی ، گردشگری عرفانی ، شهرسازی ، سیاست گذاری فرهنگی ، ادبیات فارسی