تحلیل اثرات تغییرات اقلیمی بر پایداری معیشت در جوامع روستایی ایران

تغییرات اقلیمی یکی از بزرگ ترین چالش های زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی عصر حاضر به شمار می رود که پیامدهای آن فراتر از مرزهای جغرافیایی، بر نظام های معیشتی و پایداری اقتصادی جوامع روستایی تاثیرگذار است. در ایران، بخش عمده ای از جمعیت روستایی درگیر فعالیت هایی هستند که وابستگی مستقیم به شرایط آب و هوایی دارند؛ از جمله کشاورزی، دامداری و بهره برداری از منابع طبیعی. در سال های اخیر، افزایش دما، کاهش بارش های سالیانه، تداوم خشکسالی ها و تغییر الگوی بارندگی، امنیت غذایی، اشتغال پایدار و کیفیت زندگی در مناطق روستایی را با چالش های جدی مواجه کرده است.این مقاله مروری با هدف بررسی جامع آثار مستقیم و غیرمستقیم تغییرات اقلیمی بر پایداری معیشت در جوامع روستایی ایران تدوین شده است. بدین منظور، مجموعه ای از پژوهش های داخلی و خارجی در بازه زمانی دو دهه اخیر مورد تحلیل و مقایسه قرار گرفته تا ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی این پدیده آشکار گردد. نتایج بررسی ها نشان می دهد که تغییرات اقلیمی ضمن کاهش حاصلخیزی خاک، افزایش فرسایش، کاهش منابع آبی و نابودی پوشش گیاهی، سبب افت تولیدات کشاورزی، گسترش فقر، افزایش وابستگی به کمک های دولتی و در نهایت مهاجرت گسترده روستاییان به شهرها شده است.از سوی دیگر، یافته های مطالعات تطبیقی بیانگر آن است که اتخاذ راهبردهای سازگارانه نظیر توسعه کشاورزی هوشمند اقلیمی، بهره گیری از فناوری های نوین آبیاری، تنوع بخشی به منابع درآمدی، تقویت آموزش های زیست محیطی و ارتقای مشارکت مردمی در مدیریت منابع طبیعی می تواند نقش مهمی در افزایش تاب آوری معیشتی روستاییان ایفا کند. نتیجه گیری کلی پژوهش حاکی از آن است که برنامه ریزی روستایی در ایران باید به سوی الگوهای پایداری و تطبیق پذیری با اقلیم متغیر حرکت کند تا ضمن کاهش آسیب پذیری، مسیر توسعه متوازن و پایدار جوامع روستایی هموار گردد.

کلیدواژه ها:

تغییرات اقلیمی ، پایداری معیشت روستایی ، توسعه پایدار ، تاب آوری اقلیمی ، مدیریت منابع طبیعی ، کشاورزی هوشمند ، مهاجرت روستایی