نقش مدرسه در پرورش مسئولیت پذیری های اجتماعی دانش آموزان

مدرسه یکی از مهم ترین نهادهای اجتماعی است که در کنار خانواده، نقش اساسی در شکل گیری شخصیت، نگرش ها و رفتارهای اجتماعی کودکان و نوجوانان دارد. از جمله مولفه های اصلی تربیت اجتماعی، «مسئولیت پذیری اجتماعی» است که به منزله ی یکی از شاخص های رشد اخلاقی و فرهنگی افراد، از جایگاهی ویژه در نظام آموزش و پرورش برخوردار است. مسئولیت پذیری اجتماعی به معنای آگاهی فرد از نقش ها و وظایف خود در قبال دیگران، جامعه و محیط پیرامون است و شامل مفاهیمی همچون تعهد، قانون گرایی، مشارکت، همدلی و احترام به حقوق دیگران می شود. در دنیای معاصر، جوامعی که به پرورش این ویژگی در نسل جوان خود اهمیت می دهند، از سرمایه اجتماعی بالاتری برخوردار بوده و توانایی بیشتری برای حل مسائل و بحران های اجتماعی دارند.پژوهش حاضر با هدف تبیین و تحلیل نقش مدرسه در پرورش مسئولیت پذیری اجتماعی دانش آموزان انجام شده است. روش تحقیق به صورت توصیفی–تحلیلی بوده و داده ها از طریق مطالعه نظری و تحلیل تجربه های آموزشی استخراج شده اند. در این پژوهش، مدرسه به عنوان محیطی پویا و چندبعدی مورد توجه قرار گرفته است که نه تنها محل یادگیری دروس علمی، بلکه بستر اصلی جامعه پذیری، رشد اخلاقی و تمرین رفتارهای مسئولانه است. یافته های این مطالعه نشان می دهد که عوامل متعددی در تحقق مسئولیت پذیری اجتماعی نقش دارند؛ از جمله: فضای فیزیکی و روانی مدرسه، شیوه مدیریت، تعاملات معلم و دانش آموز، محتوای برنامه های درسی، فعالیت های فوق برنامه، و ارتباط مدرسه با خانواده ها.مدارس موفق در پرورش مسئولیت پذیری اجتماعی معمولا دارای ساختاری مشارکتی، فرهنگی اخلاق محور و محیطی هستند که فرصت تصمیم گیری، همکاری، احترام متقابل و تجربه های واقعی اجتماعی را برای دانش آموزان فراهم می آورد. همچنین نقش معلمان در این فرآیند بسیار برجسته است؛ زیرا آنان با روش های فعال تدریس، ایجاد فضای گفت وگو و الگوسازی رفتاری، زمینه درونی سازی ارزش های مسئولیت پذیری را در دانش آموزان فراهم می کنند. در نتیجه، پرورش مسئولیت پذیری اجتماعی در مدرسه نیازمند برنامه ریزی هدفمند، سیاست گذاری تربیتی آگاهانه و هم افزایی میان خانواده، مدرسه و جامعه است. بر اساس یافته های این پژوهش، می توان نتیجه گرفت که مدرسه زمانی در ایفای نقش تربیتی خود موفق خواهد بود که از یک نهاد صرفا آموزشی فراتر رود و به محیطی یادگیرنده، ارزش محور و مشارکتی تبدیل شود که در آن، هر دانش آموز خود را عضوی موثر و متعهد در قبال جامعه بداند.

کلیدواژه ها:

مدرسه ، مسئولیت پذیری اجتماعی ، تربیت شهروندی ، آموزش و پرورش ، رفتار اجتماعی