واکاوی الگوهای مصرف سیگار الکترونیک در میان دانش آموزان دختر دوره اول متوسطه و طراحی یک برنامه مداخله ای چندبعدی

مصرف سیگارهای الکترونیک در میان نوجوانان به ویژه دانش آموزان دختر، به یک نگرانی فزاینده در حوزه سلامت عمومی تبدیل شده است. این مطالعه با هدف واکاوی عمیق الگوهای مصرف، انگیزه ها و عوامل موثر بر گرایش به سیگار الکترونیک در میان دانش آموزان دختر دوره اول متوسطه شهر تهران و بر اساس آن، طراحی و اعتبارسنجی یک برنامه مداخله ای چندبعدی انجام شد. این تحقیق از نوع آمیخته (کیفی-کمی) بود. در فاز کیفی با ۳۵ دانش آموز و ۱۵ والد و مربی مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شد و داده ها با روش تحلیل مضمون تجزیه وتحلیل گردید. در فاز کمی، ۴۲۰ دانش آموز از ۱۲ مدرسه به روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی انتخاب و با پرسشنامه محقق ساخته که روایی و پایایی آن تایید شد (α=۰/۸۷)، مورد بررسی قرار گرفتند. یافته های کیفی ۵ مضمون اصلی شامل: "انگاره ی اشتباه کم ضرر بودن"، "جذابیت طعم و طراحی"، "فشار همسالان و شبکه های اجتماعی"، "دسترسی آسان" و "نیاز به پذیرش اجتماعی" را شناسایی کرد. نتایج کمی نشان داد که ۳/۱۸ % از دانش آموزان تجربه حداقل یک بار مصرف داشتند. همبستگی معناداری بین مصرف، دسترسی آسان (r=۰/۴۲)، زمان استفاده از شبکه های اجتماعی (r=۰/۳۸) و کاهش نمرات تحصیلی (r=-۰/۳۱) مشاهده شد. بر اساس این یافته ها، برنامه مداخله ای "پاد" (پیشگیری آگاهانه دختران) طراحی شد که شامل چهار بسته آموزشی، مهارتی، مشارکت والدین و محیط سازی مدرسه بود. نتایج اعتبارسنجی توسط ۱۵ متخصص نشان داد که برنامه از اعتبار مناسبی برخوردار است (CVI=۰/۹۲). این مطالعه بر لزوم مداخلات زودهنگام، چندبعدی و مدرسه محور که به طور خاص به انگاره های اشتباه و فشار همسالان می پردازد، تاکید می کند.

کلیدواژه ها:

سیگار الکترونیک ، دانش آموزان دختر ، دوره اول متوسطه ، برنامه مداخله ای ، سلامت نوجوانان