بررسی تطبیقی آیه «اوفوا بالعقود» در قانون مدنی ایران

نظام حقوقی ایران، به ویژه قانون مدنی، بر پیوندی عمیق با مبانی فقه امامیه استوار است. از طرفی آیات الاحکام نقشی بنیادین در شکل گیری قواعد حقوقی دارند. مقاله حاضر با هدف تبیین این ارتباط، به بررسی تطبیقی آیه «اوفوا بالعقود» (مائده، ۱) با مواد مرتبط در قانون مدنی ایران می پردازد تا چگونگی انعکاس اصول حقوقی مستنبط از این آیه در پیکره قانون و میزان انطباق مبنای فقهی با متن قانونی را ارزیابی کند. این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی و رویکردی تطبیقی انجام شده است. ابتدا، با استناد به مبانی اصول فقه، احکام تکلیفی (وجوب وفا) و وضعی (لزوم و صحت) و اصولی چون حاکمیت اراده و نسبی بودن قراردادها از آیه استخراج گردیده است. سپس، این اصول با مواد کلیدی قانون مدنی ایران، از جمله مواد ۱۰، ۱۸۳، ۲۱۹ و ۲۳۱، مورد مقایسه قرار گرفته اند. تحلیل ها نشان داد آیه «اوفوا بالعقود» با دلالت بر عموم، عقود معین و نامعین را شامل شده و «اصل لزوم» را به عنوان قاعده اولیه تثبیت می کند. همچنین «اصل صحت» نیز به دلالت التزامی از آن قابل استنباط است. مقایسه تطبیقی آشکار ساخت که ماده ۲۱۹ (اصل لزوم) و ماده ۱۰ (اصل حاکمیت اراده) انعکاس مستقیم پیام آیه هستند. با این حال، تعریف عقد در ماده ۱۸۳ قانون مدنی، به دلیل تمرکز بر «تعهد»، با مفهوم عرفی و گسترده «عقد» در آیه، چالش های بنیادینی دارد.

کلیدواژه ها:

آیات الاحکام ، اوفوا بالعقود ، قانون مدنی ، اصل لزوم قراردادها ، اصل صحت