تبیین نسبت جغرافیا با فرهنگ ایرانی

جغرافیا، تاریخ و فرهنگ تمدنی، تاثیر عمیقی بر جنس الگوها و رویکردهای ایرانیان در مواجهه با مسائل مختلف، در طول تاریخ داشته است. به بیان دیگر، بنیان های فرهنگ ایرانی و تحولات آن، از ترکیب مولفه های زمان و جغرافیا به وجود آمده که برخلاف ایدئولوژی مدرن، در برابر تغییرات اساسی با طمانینه بیشتری برخورد می کند. از این رو، نگارنده پژوهش در پی پاسخ به این سوال بود که «چگونه، سه گانه موقعیت جغرافیایی، فرهنگ تمدنی و تجربیات تاریخی، بر شکل گیری یکی از ویژگی های فرهنگی خاص ایرانیان، یعنی مقاومت و شکیبایی در مواجهه با تغییرات سریع و عمیق (سیاسی، اجتماعی و فرهنگی)، تاثیرگذار بوده است؟» درون دادهای پژوهش به روش کتابخانه ای گردآوری شده و روش شناسی حاکم بر متن از ماهیتی توصیفی- تحلیلی برخوردار است. یافته های پژوهش، گویای این است که هرچند درهم تنیدگی سه گانه مذکور، در خلق احساس ناامنی ناشی از تهاجمات و در نتیجه پیچیدگی منش سیاسی و اجتماعی ایرانیان موثر واقع شده؛ اما فرهنگ تمدنی ایران به قدری دارای بن مایه های نیرومند است که پیچیدگی رفتاری و نسبت مردمان آن با تغییرات سریع، از رموز پایداری آن بوده است. در نتیجه می توان گفت، رمز ماندگاری این فرهنگ و هضم سایر فرهنگ ها در درون خود، در رویکرد خاص آن نسبت به تغییرات نهفته است. به طوری که بنا به تجربه تاریخی ایرانیان در مواجهه با قدرت های مختلف، تغییر در ارکان اساسی جامعه ایران به وقوع نپیوست، مگر اینکه با سه گانه مذکور در هماهنگی و تناسب قرار داشت؛ و اگر هم امری تحکیم یافت، به سهولت و با سرعت دچار تغییر نشد.

کلیدواژه ها:

ایران ، موقعیت جغرافیایی ، تاریخ ، فرهنگ