بررسی اثرات ساخت وساز بر حریم شهر تهران

گسترش بی رویه ساخت و ساز در حریم شهر تهران طی دهه های اخیر به یکی از چالش های اساسی در مدیریت شهری و برنامه ریزی فضایی این کلان شهر بدل شده است. افزایش جمعیت، فشار فزاینده بر منابع شهری، کمبود اراضی قابل ساخت در محدوده مرکزی و ضعف نظارت، سبب شده تا اراضی حریم شهر به طور فزاینده ای در معرض ساخت و سازهای غیرمجاز قرار گیرند. این روند پیامدهای گسترده ای در حوزه های کالبدی، زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی و مدیریتی به همراه داشته و موجب از بین رفتن منابع طبیعی، تخریب اراضی کشاورزی، رشد سکونتگاه های غیررسمی و افزایش نابرابری فضایی شده است. در این میان نقش نهادهای کلیدی همچون اداره حریم شهرداری تهران و شرکت شهربان و حریم بان در کنترل، پیشگیری و مدیریت این روند از اهمیت ویژه ای برخوردار است. اداره حریم به عنوان مرجع سیاست گذار و ناظر فنی بر محدوده های پیرامونی شهر، مسئول تعیین حفاظت و بازنگری در مرزهای حریم و هماهنگی با طرح های جامع و تفصیلی است. از سوی دیگر، شرکت شهربان و حریم بان به عنوان بازوی اجرایی شهرداری با انجام گشت های میدانی، گزارش گیری و اعمال اقدامات قانونی نقشی موثر در پایش و برخورد با تخلفات ساختمانی در حریم ایفا می کند. مقاله حاضر با تکیه بر مطالعات اسنادی، بررسی پیشینه پژوهش ها و تحلیل میدانی وضعیت موجود، ضمن بررسی جایگاه این نهادها، به تحلیل وظایف نظارتی شهرداری تهران در حریم شهری پرداخته و چالش هایی نظیر ضعف هماهنگی بین دستگاه ها، نبود ضمانت اجرایی برای طرح ها، کمبود منابع و نارسایی های قانونی را مورد ارزیابی قرار داده است. در ادامه، بر کاربرد فناوری های نوین نظارتی همچون سامانه های RS GIS و تصاویر ماهواره ای برای رصد لحظه ای تغییرات کاربری اراضی و بهینه سازی عملکرد نهادهای اجرایی تاکید شده است. در نهایت، مقاله نتیجه می گیرد که حل بحران ساخت و سازهای غیرمجاز در حریم تهران نیازمند رویکردی یکپارچه مشارکتی و فناوری محور است که در آن، شهرداری، نهادهای دولتی، بخش خصوصی و جامعه محلی به صورت هماهنگ عمل کنند، تقویت جایگاه اداره حریم، توانمندسازی شرکت شهربان و بازطراحی نظام نظارتی بر مبنای شفافیت، پاسخگویی و نوآوری از الزامات دستیابی به توسعه پایدار و صیانت از حریم شهر تهران به شمار می رود.

کلیدواژه ها:

ساخت و سازهای غیرمجاز ، اثرات ، شرکت شهربان و حریم بان ، سامانه های GIS و RS