بررسی و شناسایی چالش های دبیران ادبیات فارسی در زمینه ارزیابی درونی و بیرونی دانش آموزان

ارزیابی، جزء لاینفک فرآیند آموزش و یادگیری است که نقشی حیاتی در سنجش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و بهبود کیفیت تدریس ایفا می کند. در درس ادبیات فارسی، که با اهدافی چون پرورش تفکر انتقادی، خلاقیت، درک زیبایی شناختی و هویت فرهنگی گره خورده است، این فرآیند با پیچیدگی های منحصربه فردی روبرو می شود. این مقاله با استفاده از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای، به بررسی و شناسایی چالش های دبیران ادبیات در دو حوزه ارزیابی درونی (تکوینی) و ارزیابی بیرونی (پایانی) می پردازد. چالش های ارزیابی درونی شامل مواردی چون ماهیت ذهنی و تفسیری ادبیات، دشواری در سنجش مهارت های سطح بالای شناختی، کمبود ابزارهای استاندارد، محدودیت های زمانی و حجم بالای کاری دبیران و فقدان آموزش های تخصصی در زمینه روش های نوین سنجش است. در مقابل، چالش های ارزیابی بیرونی عمدتا برآمده از سلطه آزمون های استاندارد و متمرکز، به ویژه کنکور سراسری، است که منجر به پیامد شستشوی معکوس (Negative Washback)، تقلیل گرایی محتوای درسی، نادیده گرفتن اهداف اصلی آموزش ادبیات و افزایش اضطراب در دانش آموزان و دبیران می شود. نتایج این پژوهش نشان می دهد که تعارض بنیادین میان اهداف کیفی آموزش ادبیات و رویکردهای کمی گرای نظام ارزیابی بیرونی، اصلی ترین مانع بر سر راه تحقق یک ارزشیابی معتبر و کارآمد است. در پایان، راهکارهایی در سه سطح سیاست گذاری کلان، برنامه ریزی درسی و آموزش نیروی انسانی برای بهبود وضعیت موجود و همسوسازی نظام ارزیابی با اهداف متعالی درس ادبیات فارسی ارائه می گردد.

کلیدواژه ها:

ارزیابی درونی ، ارزیابی بیرونی ، ادبیات فارسی ، چالش های دبیران ، آزمون های استاندارد ، سنجش تکوینی