فهوم زیبایی در فلسفه هنر اسلامی

زیبایی در هنر اسلامی مفهومی صرفا زیبایی شناختی و مبتنی بر لذت حسی نیست، بلکه پدیده ای عمیقا متافیزیکی و معرفت شناختی است که ریشه در جهان بینی توحیدی دارد. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای، به بررسی ابعاد گوناگون مفهوم زیبایی در فلسفه هنر اسلامی می پردازد. مسئله اصلی پژوهش، تبیین این موضوع است که چگونه اصول بنیادین الهیات اسلامی، به ویژه اصل توحید، به شکل گیری یک درک منحصربه فرد از زیبایی منجر شده که در فرم های هنری نظیر خوشنویسی، هندسه و تذهیب تجلی یافته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که زیبایی در این پارادایم، نه تقلید از طبیعت (Mimesis)، بلکه اشاره ای به حقیقت متعالی و بازتابی از جمال الهی است. این زیبایی از طریق انتزاع، تکرار، تقارن و هماهنگی، می کوشد تا کثرت عالم محسوس را به وحدت عالم معقول پیوند دهد و برای مخاطب، کارکردی تذکاری (Anamnesis) و مسیری برای عروج روحانی فراهم آورد. هنر اسلامی با پرهیز از شمایل نگاری و تمرکز بر مفاهیم انتزاعی، زیبایی را به مثابه تجلی «نظم» و «هماهنگی» الهی در جهان خلقت تعریف می کند و بدین ترتیب، اثر هنری را به آینه ای برای مشاهده صفات جمال و جلال خداوند تبدیل می سازد.

کلیدواژه ها:

زیبایی شناسی اسلامی ، فلسفه هنر ، توحید ، جمال ، هنر انتزاعی ، خوشنویسی ، حکمت هنر.