روش شناسی تحلیل مضمون؛ بعنوان یک روش کیفی

روش تحلیل مضمون یکی از پرکاربردترین رویکردهای پژوهش کیفی است که به شناسایی، تحلیل و تفسیر الگوهای معنادار در داده های متنی می پردازد. این روش با ریشه در پارادایم تفسیری، انعطاف پذیر بوده و مستقل از چارچوب های نظری خاص، در طیف وسیعی از مطالعات علوم اجتماعی و رفتاری به کار می رود. تحلیل مضمون بر پایه تاریخچه ای از کارهای مک کللند و اسمیت شکل گرفته و در قالب مکاتب مختلفی همچون کدگذاری پایا، کتابچه کد و بازتابی توسعه یافته است. فرایند آن شامل گردآوری داده ها، کدگذاری، استخراج مضامین، سازمان دهی در سطوح مختلف و ارائه شبکه یا ماتریس مضامین است. این روش ضمن برخورداری از مزایایی چون سهولت یادگیری، انعطاف پذیری و توانایی در کشف ایده های نو، با چالش هایی مانند زمان بر بودن و وابستگی به ذهنیت پژوهشگر نیز مواجه است. در مجموع، تحلیل مضمون ابزاری کارآمد برای فهم عمیق تر داده های کیفی و ارائه تبیین های منسجم از پدیده های اجتماعی محسوب می شود.

کلیدواژه ها:

تحلیل مضمون ، پژوهش کیفی ، روش شناسی