روش شناسی پژوهش گراندد تئوری( داده بنیاد)؛ نگاهی نو به فرایند و کاربرد

پژوهش حاضر با هدف بررسی جامع و تطبیقی رویکردهای مختلف گراندد تئوری و تبیین مبانی فلسفی و روش شناختی آن انجام شده است. گراندد تئوری به عنوان یکی از مهم ترین روش های پژوهش کیفی، با تاکید بر تولید نظریه از دل داده های تجربی، جایگاه ویژه ای در علوم انسانی و اجتماعی یافته است. برخلاف رویکردهای کمی و فرضیه محور، این روش بر مشاهده دقیق، کشف معانی پنهان و تحلیل تدریجی داده ها متکی است. از زمان معرفی این رویکرد توسط گلیزر و اشتراوس در سال ۱۹۶۷، مکاتب مختلفی همچون گراندد تئوری کلاسیک، رویکرد نظام مند و گراندد تئوری ساخت گرا شکل گرفته اند که هر یک تفاوت هایی در مراحل تحلیل، نقش پژوهشگر و نحوه تعامل با ادبیات پیشین دارند. در این مقال، ضمن مرور پیشینه تاریخی و سیر تحول گراندد تئوری، مبانی فلسفی آن در بستر تعامل گرایی نمادین و تاثیر دو جریان فکری اثبات گرایی و عمل گرایی بررسی شده است. همچنین، فرآیند اجرای این روش شامل مراحل کدگذاری باز، محوری و گزینشی، نمونه گیری نظری، اشباع نظری و یادداشت برداری تحلیلی تشریح گردیده است. علاوه بر این، کاربردهای گراندد تئوری در حوزه های مختلف و نقدهای وارد بر این روش مورد بحث قرار گرفته است. یافته های این مطالعه نشان می دهد که تنوع رویکردها در گراندد تئوری، در کنار ابهامات روش شناختی موجود، ضرورت تدوین چارچوبی یکپارچه و شفاف برای استفاده دقیق از این روش را دوچندان می کند. چنین چارچوبی می تواند به ارتقای کیفیت تحقیقات کیفی و تولید نظریه های بومی و معتبر در بسترهای اجتماعی متنوع کمک شایانی نماید.

کلیدواژه ها:

گراندد تئوری ، پژوهش کیفی ، تعامل گرایی نمادین ، کدگذاری ، نمونه گیری نظری