بررسی مسائل حقوق بشری در ایران در پرتو معاهدات حقوق بشر بین الملل

مقوله حقوق بشر یکی از حوزه های اصلی و ارکان مهم فعل وانفعالات، جهت گیری ها و فعالیت های ملی، منطقه ای و بین المللی است. ازاین رو در سطح بین الملل موضوع حقوق بشر بستر شکل گیری بسیاری از تصمیمات شده است. این موضوع در سطح منطقه ای نیز موجب پیدایش ترتیبات، ساختارها و موجودیت های منطقه ای تعیین کننده در سیاست خارجی و دارای جایگاه ویژه ای در امنیت و منافع ملی بسیاری از کشورها از جمله اتحادیه اروپا و آمریکا است که به صورتی هماهنگ و هدف دار وضعیت حقوق بشر سایر کشورها را با سازوکارهای ویژه ای تحت نظارت و مورد ارزیابی قرار می دهند. یکی از چالش های مهم پس از انقلاب اسلامی میان ایران و برخی کشورهای غربی، حقوق بشر است. این مسئله، به ویژه در سال های اخیر، فشارهای حقوقی و سیاسی بسیاری را بر ایران تحمیل کرده است. بنابراین در این مقاله حاضر به تبیین بررسی مسائل حقوق بشری در ایران در پرتو معاهدات حقوق بشر بین الملل با استفاده از روش تحقیق تحلیلی - توصیفی پرداخته شده است. نتایج نشان داد که چالش های حقوق بشری ایران در پرتو معاهدات بین المللی شامل تضاد با مبانی حقوق داخلی، موانع عملی در الحاق و اجرای تعهدات، و تفسیر متفاوت از مفاد معاهدات است که اغلب در زمینه موضوعاتی مانند حقوق مدنی و سیاسی، و حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بروز می کند. ایران با اتخاذ حق شرط، به برخی تعهدات در معاهدات بین المللی پایبند نیست که این امر می تواند با اصول و اهداف این معاهدات در تضاد باشد؛ یکی از اصلی ترین چالش ها، تضاد میان قواعد حقوق بین الملل بشری و مبانی حقوقی داخلی ایران، به ویژه در زمینه حقوق اسلامی است؛ این تضاد گاهی مانع الحاق ایران به برخی معاهدات یا اجرای کامل تعهدات آن می شود. الحاق به اسناد بین المللی و اجرای تعهدات ناشی از آن ها با موانع متعددی روبرو است که ریشه در عوامل داخلی و خارجی دارد؛ همچنین ایران، مانند بسیاری از کشورهای اسلامی، از حق شرط برای عدم پذیرش بخش هایی از معاهدات بین المللی استفاده می کند. این حق شرط ها گاهی اهداف و ماهیت اسناد را تضعیف کرده و با قواعد حقوق بین الملل در تعارض قرار می گیرند؛ در مواردی، اسناد حقوق بشری بین المللی فاقد زمینه های لازم برای انطباق پذیری و اجرای موثر در نظام حقوقی و شرایط بومی ایران هستند؛ دراین ارتباط، نظام حقوق بین الملل برای حفظ فلسفه وجودی اسناد و نظم بین المللی، قواعد و محدودیت هایی را برای مشروعیت حق شرط در نظر گرفته است که کشورها، از جمله ایران، مکلف به رعایت آن ها هستند و انجام مطالعات تطبیقی میان دیدگاه های حقوق بین الملل و حقوق داخلی برای درک و به حداقل رساندن چالش های موجود ضروری است. همچنین تلاش برای مشارکت حداکثری کشورها در تدوین اسناد بین المللی و درعین حال تلاش برای ایجاد زمینه هایی جهت بومی سازی و امکان اجرای اسناد در حقوق داخلی، می تواند راهگشا باشد.

کلیدواژه ها:

حقوق بشر ، تعارض ، حقوق ایران ، معاهدات ، حقوق بشر بین الملل