تحلیل محتوای کتاب های درسی دین و زندگی دوره متوسطه اول

این مقاله به تحلیل انتقادی و علمی محتوای کتاب های درسی «دین و زندگی» برای دوره متوسطه اول (پایه های هفتم، هشتم و نهم) در نظام آموزش و پرورش ایران می پردازد. هدف اصلی این پژوهش، بررسی رویکردهای معرفت شناختی، تربیتی و جامعه شناختی حاکم بر این کتاب ها و ارزیابی میزان انطباق آن ها با نیازهای فکری، روانی و اجتماعی نوجوانان امروزی است. مسئله اصلی تحقیق این است که آیا این متون درسی صرفا به انتقال مجموعه ای از آموزه های جزمی می پردازند یا ظرفیت پرورش تفکر انتقادی، ایمان مبتنی بر تعقل و اخلاق کاربردی را در دانش آموزان دارا هستند. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش، تحلیل محتوای کیفی با رویکردی توصیفی-تحلیلی است. یافته های تحقیق نشان می دهد که کتاب های مذکور، علی رغم تلاش برای ارائه مفاهیم دینی به زبانی ساده، در بسیاری از موارد بر سطوح پایین شناختی (دانش و درک) بر اساس طبقه بندی بلوم تمرکز دارند و کمتر به سطوح عالی تر (تحلیل، ترکیب و ارزیابی) می پردازند. رویکرد غالب، رویکردی مبتنی بر انتقال دانش دینی (Transmission Model) است تا رویکرد تحول گرا (Transformative Model). همچنین، فاصله ای معنادار میان مسائل انتزاعی مطرح شده در کتاب و دغدغه های عینی و زیست شده نوجوانان در عصر دیجیتال مشاهده می شود. در نهایت، مقاله با ارائه پیشنهادهایی برای بازنگری در محتوا و روش های آموزشی، بر لزوم حرکت به سمت یک الگوی تعلیم و تربیت دینی تعاملی، پرسش محور و متناسب با اقتضائات زمانه تاکید می کند.

کلیدواژه ها:

تحلیل محتوا ، کتاب درسی ، دین و زندگی ، متوسطه اول ، تعلیم و تربیت دینی ، تفکر انتقادی ، نیازهای نوجوانان.